Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.WPROWADZENIE
rozcięćdrogowych.Głównąprzyczynętakiegozja-
wiskastanowizmianacharakteruikierunkuproce-
sówdenudacyjnychzachodzącychnaichzboczach,
spowodowanazmianąużytkowaniaprzyległego
terenu.Naprzykładwycięcielasuwsąsiedztwie
debrzylubdolinkiwciosowejskutkujewzmożoną
agradacjąichden,anastępniemożliwymrozwojem
pokrywydarniowejwichobrębie.Podobnezjawi-
skapowodujązabiegiagrotechnicznewużytko-
wanychrolniczodolinkachiprzyległychterenach.
Wtakimprzypadkunazboczachdolinekzaczynają
dominowaćprocesyspełzywaniai/lubprzemiesz-
czaniaglebipodglebia(wwynikudenudacjiagro-
technicznej)wstosunkudoerozjilinijnejwdnach
(Sinkiewicz1998).Wkonsekwencjiutworyzła-
ziskowewypełniajądnadolinek.Ponieważsąto
najczęściejosadydrobne,diamiktonowe,chłoną-
cewodęopadowąlubroztopową,ichdnastająsię
grząskie,apóŹniejszyrozwójpokrywydarniowej
uniemożliwiaichdalsząefektywnąerozję.Wrezul-
tacieprzywyraŹnymnachyleniuden,naichcałej
szerokości,uwodnioneutworypełznądalejwdół
wrazzpokrywądarniową.DnastająsięwyraŹnym
elementemmorfologicznymisąoddzieloneodzbo-
czydobrzewykształconymichdolnymzałamaniem.
Tegotypudolinkiwystępująnietylkowobszarach
górskichczywyżynnych(Starkel1960;Lach1984),
alezostałyteżstwierdzonenaNiżuPolskim(Sin-
kiewicz1989,1998;Twardy1995).
Wobszarachoklimaciepółsuchym,stepowym
charakterystycznymiformamirozcięćnazboczach
sąrozdoły,czylisystemygęstych,płytkich(dokilku
metrów),drobnychrozcięć,wprzekrojuV-kształt-
ne,niekiedyzlokalnymirozszerzeniamiden.Po-
wstająwskutekintensywnejerozjiwodnejpod-
czasokresowych,ulewnychdeszczy.Rozwijająsię
bardzoszybko,amiędzynimiwznosząsięstromo
ostrogibądŹgrzędyostańcoweowyraŹnychkształ-
tach.Terenygęstorozczłonkowanerozdołamiczę-
stookreślasięjakobadlandy(badlands).Rozdoły
sątakżewyróżnianewklimacieumiarkowanym,
np.wobszarachlessowych(PłaskowyżNałęczow-
ski),itworząjesystemygęstychdrobnychrozcięć
nakrawędziachwąwozów(Rodzik2010).
Naobszarachoubogiejszacieroślinnejlub
uprawianychrolniczozaznaczająsięczasamijesz-
czeinneformydolinne-płytkie(dokilkumetrów
głębokości),nieposiadającestałegociekuanikory-
tawdnie.Sątonieckiablacyjne(zmywowe),cha-
rakteryzującesięniewyraŹnymdnem,łagodnie
przechodzącymwsłabonachylonezbocza.Powsta-
jąnaskutekspłukiwania:wdnieform-linijnego,
nazboczachform-powierzchniowego.Występują
częstonaobszarachużytkowanychrolniczo.
Formamierozyjnymiściślezwiązanymizużyt-
kowaniemnieutwardzonychdróggruntowychsą
rozcięciadrogoweprzypominającenaturalneparo-
wylubwąwozy.Erozyjneformydrogowecharakte-
ryzująsięzregułystromymilubnawetpionowymi
ścianamipozbawionymiroślinności(ryc.1.8).Zo-
staływykształconewskuteknaturalnychprocesów
spłukiwania,erozjiwodnejieworsji,jakiruchów
Ryc01070Wądółzgrząskimdnem(Roztocze)
Fig01070TielkeraVine(Pol.ZÃdµÊ).smallgullywithamarshy,boggybottom(Roztocze)
