Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1ǤWPROWADZENIE
Dolinkierozyjno-denudacyjne,czylidrobnefor-
mydolinne,zwanedolinkami,przeważniesuche
lubzodpływemepizodycznym,okresowymalbo
znieznacznymodpływemstałym,stanowiąistotny
elementrzeŹbystoków-główniezboczywielkich
dolinrzecznych.Wkrajobraziemłodoglacjalnym
występujątakżenazboczachryniensubglacjalnych,
większychzagłębieńwytopiskowych,jakrównież
nasilniejnachylonychpowierzchniachwobrębie
wysoczyznmorenowychisandrów.Ichdługości
wahająsięodkilkudziesięciu/kilkusetmetrówdo
kilkukilometrów,agłębokośćodkilkudokilku-
dziesięciumetrów.Sąoneefektemprzekształcenia
wymienionychpowierzchninachylonychprzezróż-
norakieprocesydegradacyjne,takiejakruchyma-
soweierozjęwodną(spłukiwanieierozjęwąwozo-
wą)orazerozjęśródpokrywową(tunelową).
Dolinkinaplejstoceńskichobszarachpery-
glacjalnychEuropystanowiłyoddawnaprzed-
miotzainteresowańgeomorfologówigeologów
(m.in.Gripp1924,1925;Schmitthenner1925/1926;
Büdel1944,1953;Lehmann1948;Poser1948,
1951;Tricart1952;Lembke1954,1955/1956;Bal-
lantyne,Harris1994).Byłyonewprzeszłościisą
obecnieróżnienazywane.Zainteresowanienimi
wpolskiejliteraturzegeomorfologicznejpojawiło
sięwokresiemiędzywojennym(Pawłowski1922;
Galon1936),alewzrosłoznaczniepo1945roku,po
rozpoznaniuistnienianatereniePolskiśrodowiska
peryglacjalnego,wktórympowstałylicznedolin-
kiperyglacjalnetypunieckowatego,korazyjnego,
płaskodennego(Dylik1953,1956;Klatkowa1954,
1965;Jahn1956a,1970iwieluinnych).Wnawią-
zaniudoliteraturyniemieckiej(m.in.Schmitthen-
ner1925/1926)stosowanodonichtakżenazwy
niemieckie,np.delle.NiecopóŹniejrozpoznanoje
takżewobrębiezasięguostatniegozlodowacenia
(m.in.Okołowicz1956;Churska1961,1965,1966;
Kostrzewski1963;Marsz1964;Niewiarowski
1968a;Sinkiewicz1989).Wobszernymstudium
zagadnieniaChurska(1966)podjęłapróbęokreś-
leniagenezyiprzedstawiłaklasyfikacjępóŹnogla-
cjalnychformnazboczachmłodoglacjalnych.Po-
wstaniedolinekzostałozapoczątkowanewpóŹ-
nymglacjale,wokresiewystępowaniawpodłożu
wieloletniejzmarzliny.
Stosunkowowcześniebudziłydużezaintere-
sowanieformydolinnerzeŹbylessowej,głównie
wąwozy.Istotnąrolęwrozpoznaniuiklasyfikacji
tychformodegrałypraceSobolewa(1948),awPol-
scebadaniaośrodkówlubelskiegoikrakowskiego
(m.in.Maruszczak1958,1959;Buraczyński1969).
PóŹniejrozpoznano,iżistniejąteżformyzwiązane
zpośredniądziałalnościączłowieka(odlesienia,
uprawyrolne),m.in.wąwozylessowe(np.Ma-
ruszczak1968,1973,1999;Starkel1989;Zgłobic-
ki2002),jakiformypokrewne(np.Rodzik2010;
Zgłobickiiin.2014).
Literaturadotyczącaproblematykidolinekjest
bardzobogatapodwzględemróżnorodnościpodej-
mowanychzagadnień(m.in.Klatkowa1965;Chur-
ska1966;Kostrzewski1971;Maruszczak1968;
Nowaczyk1991;Twardy1995;Smolska2007;Pa-
luszkiewicz2008;Zgłobickiin.2014).Jakzauważył
Nowaczyk(1991),dogłównychproblemówbadaw-
czychporuszanychwpracachnależązagadnienia
dotyczące:(i)formwykształceniaposzczególnych
typówdolinek,(ii)procesówmorfogenetycznych
iichskali,(iii)uwarunkowańśrodowiskowychge-
nezyietapówrozwojudolinekoraz(iV)ichwieku.
Wielutypomdolinektowarzysząstożkinapły-
wowe,którychpaleogeograficznawymowabyła
przedmiotemzainteresowańwielubadaczywob-
szarzemłodoglacjalnym(Nowaczyk1991;Sinkie-
wicz1994;Smolska2007,2012a;Paluszkiewicz
2008,2013;Jaworski,Juśkiewicz2014).
