Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WPROWADZENIE
9
(1925/1926).Uważał,iżpowstałyonewproce-
sachspłukiwaniaispełzywaniaodbywającychsię
nanieprzepuszczalnympodłożu.Innągenezętych
formzaproponowałBüdel(1953),którytwierdził,
żepowstawałyonewwarunkachtundrywsku-
tekprzemieszczaniasięzwietrzelinypostokach,
którychnachylenieprzekraczałoconajmniej30.
WpolskiejliteraturzepowojennejDylik(1953),na
podstawiebadańgeologicznych,zdefiniowałniecki
denudacyjnejakoformykorazyjne,którepowstały
wtundrowejstrefiewwynikudziałaniakongeli-
flukcjizwiązanej.InnypoglądprzedstawiłKlima-
szewski(1978),któryuważałnieckidenudacyjne
zaformyerozyjne/erozyjno-denudacyjne(wąwozy,
debrzelubparowy)utworzonewokresieostatnie-
gointerglacjału,którewczasieostatniegozlodo-
wacenia,wwarunkachklimatuperyglacjalnego,
zostałyprzeobrażoneprzezprocesysoliflukcyjne.
Churska(1966,1976)opisujenieckidenudacyjne
jakoformy,którychpowstawanierozpoczynasię
wwarunkachtundry,anajistotniejszymprocesem
warunkującymichrozwójbyłyprocesystokowe,
główniespłukiwanieiruchymasowezdominacją
soliflukcji.Wyrazemtegosąpokrywyperyglacjalne
reprezentowaneprzezpiaskibezstrukturalnezpo-
jedynczymiżwirami,opisaneporazpierwszyna
zboczachDolinyDolnejOdry(Lembke1954;Schulz
1956).Miąższośćtychosadówwzrastakuosiform.
BadaniaChurskiej(1976,1989)wskazują,żesąto
trójdzielneserieosadówperyglacjalnychzalega-
jącychwdnachniecek.Składająsięnanieutwory
mułkowo-piaszczystezaburzonesoliflukcyjnie,nie-
warstwowaneutworypiaszczysto-żwirowezpoje-
dynczymigłazami(częstozwietrzałymi)iutwory
piaszczysto-gliniastesmugowanezwiązkamiżela-
za.Natychutworach,jakzauważyłaChurska,wy-
stępujeseriautworówholoceńskichskładającasię
zrdzawychdeluwiówgliniastych,naktórychzale-
gająwarstwowanepiaski,częstozglebąkopalną
(zwęgielkamiwstropie)lubdeluwiaglebowe,ana
nichszarepiaskizgłazikami.Miąższośćseriiholo-
ceńskiej,podobniejakperyglacjalnej,wzrastaku
osiform.Azatemformynieckowatebyłykształto-
wanezarównowpóŹnymglacjale,jakiwholocenie
zzachowaniemnieckowategokształtu.Formyte
niesągłębokie,awprofilupoprzecznymsączęsto
asymetryczne.
Nieckomtowarzysząwiększeformy-dolin-
kidenudacyjne(płaskodenne)(ryc.1.1),któresą
głębszeidłuższe(dokilkukm).Formytakiesąnaj-
częściejwykształconenazboczachpradolinoraz
starychdolinrzecznych.Charakteryzująsięwypu-
kło-wklęsłym,stromymzboczemiwyraŹniewy-
odrębnionym,lekkowklęsłymlubpłaskimdnem.
Posiadająniekiedypółkiterasowe,spłaszczenia,do
którychnawiązujądrobniejszeniecki,cojestświa-
dectwemichetapowegorozwoju.
Dylik(1953),charakteryzująctakieformywy-
stępującewobszarzestaroglacjalnym,stwierdził,iż
najbardziejzewnętrznącechącharakterutychdo-
linekjestbrakwszelkichstrugwodnych.Mająone
zregułymniejlubbardziejrozległedno,płaskie
lublekkowypukłewśrodku.Autortenopisałje
jakosuchedolinkirozwijającesięwperyglacjalnej
strefiegruzowejprzybrakulubsłaborozwiniętej
roślinnościsprzyjającejswobodnemuprzepływo-
wiwódroztopowych.Jahn(1956b,1970),uważał
zkolei,żesuchedolinkirozwijałysięwschyłko-
wejfazieglacjałuiwzimnychokresachpóŹnego
glacjału.Niecoinnącharakterystykędolinekdenu-
dacyjnychprzedstawiłMaruszczak(1958,1968).
Autortenpowstanieirozwójrozpatrywanychform
wiązałzdwomaodmiennymiklimatycznieokre-
samipóŹnoglacjalnymi.Uważał,żewcieplejszym
allerødziewykształciłysiędrobneformy,takiejak
wąwozy,którenastępniewzimnychwarunkach
młodszegodryasu,wskutekintensywnychproce-
sówstokowychiakumulacjideluwiówwichdnach,
przekształciłysięwformypłaskodenne.Marusz-
czak(1973)zwracałrównieżuwagęnarolędre-
nażuwódzdegradowanejzmarzliny,podobniejak
Turkowska(1988),którawiązałagenezędolinek
erozyjno-denudacyjnychzdrenażemwódpod-
ziemnychzdegradowanychtermokrasowosieci
poligonówklinówlodowych.Churska(1966,1969)
opisujezaśformypłaskodennejakowykształcone
wwarunkachzbliżonychdowarunkówpowstawa-
nianiecekdenudacyjnych.Procesamiwarunkują-
cymirozwójdolinekdenudacyjnychbyłyprocesy
stokowe,zdużymudziałemspływuwódnazbo-
czach(spłukiwanie)iwdniedolinki(procesyflu-
wialnewódokresowych).
Wpoczątkowymetapierozwojudolinkidenu-
dacyjnebyłypłytkie,awprocesieichpowstania
głównąrolęodgrywałasoliflukcjanazboczach,ła-
godzączałomy.Zachowanewefragmentachpółki
terasowerejestrująpierwotnepłaskiedno(utwory
piaszczysto-żwirowezgłazami).Dotychpoziomów
