Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ka[ł]”29.Zresztą,gdydefinicjapodanawsłownikubudzijakieświększe
15
obiekcje,możnająpoddaćweryfikacji,odwołującsiędotekstówźródłowych
umieszczonychwobrębieartykułuhasłowego,pocytacieilustrującym.
Mimokwestionowaniawartościleksykonówjakoważnychźródełfaktów
językowychwychodzęzzałożenia,żetowłaśnieopissłownikowystanowi
istotnąpomocwposzukiwaniuwygasłychtreściwyrazów,jestteżdosko‑
nałympunktemwyjściadowłasnychbadań30.nSłownik-jakpisałWitold
Doroszewski-jestwpewnymznaczeniupotencjalnymźródłemwszelkiej
wiedzyojęzyku”31.
Chciałabymporuszyćjeszczedwiekwestie.Pierwszaznichdotyczy
kompletnościbazymateriałowej.Pragnęzaznaczyć,żecelemmojejpracy
niejestrejestrwszystkichtradycjonalizmówzarchaizmemsemantycznym
występującychwewspółczesnejpolszczyźnie.Pozatympodaniedokładnej
liczbyjednostekpodtrzymującychwycofanezobiegusensywyrazówjest
niemożliwe.Okazujesię,żeniektórepołączeniazelementemarchaicznym
niemająobecniestatusujednostekdawnych.Zaprzykładniechposłużyfra‑
zeologizmrodzajludzkiCludzkość’.Źródłahistorycznepodają,żeówzwią‑
zekmotywowanybyłnastępującymznaczeniemsłowarodzaj:Cród,plemię’
(SWil,SW).Podobniejestwprzypadkujednostkinudnyjakfakizolejem-
motywacjategofrazeologizmuzatarłasięnatyle,żetrudnojąwspółcześnie
wykryć.Ujegopodstawstoistareznaczeniesłowanudny(nudki)Csprawia‑
jącynudności,mdły,ckliwy,abominacyjny’,por.dawnewyrażenia:nudne
jedzenie,picie,potrawyCniesmaczne,ckliwe’(SL,SWil,SW).Senstegopo‑
równaniajestdziśwywodzonyodsłowanudnyCwywołującyuczucienudy,
znudzenie,nudzący;nieinteresujący,niezajmujący’32.Bezodwołaniasiędo
przeszłościtrudnowskazaćteżprawdziwągenezęzwrotupójśćwkamasze.
PrawdopodobniepochodzionodstaregoznaczeniawyrazukamaszeCob-
cisłepłóciennespodnieodkolanadokostkidlapiechoty,inaczejczechczery’
(SW;por.notacjęw:SL,SWil),anieodjegowspółczesnegosensu,tj.Cmęski
but’33.
Leksykografowienieuwzględniająwsłownikachnprzeżytkowego”cha‑
rakteruwieluinnychjeszczejednostekfrazeologicznych,np.:głoswołającego
napuszczy;przyjśćwzłągodzinę;(mówić,powiedzieć)prostozmostu;ktoś
(np.pan,gospodarz)całą,pełnągębą;blady,zblednąćjakchusta.Połączenie
głoswołającegonapuszczyzachowałodawneznaczeniewyrazupuszczaCmiej‑
29M.Pastuchowa:Zmianysemantyczneistrukturalneczasownikówodrzeczowniko-
wych.Katowice2000,s.140.
30Por.A.Janowska:Polisemiastaropolskichczasownikówł,s.12.
31W.Doroszewski:Zzagadnieńleksykografipolskiej.Warszawa1954,s.54.
32JedyniewyraznudnościCstanpoprzedzającywymioty[ł];mdłości’zachowałhisto‑
rycznąsemantykę(USJP).
33Por.A.Piela:Niestabilnefrazeologizmyzdawnymkomponentem„odzieżowym”.nJę‑
zykPolski”2014,z.4,s.359-360.
Wprowadzenie
