Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Sekretarzwstrukturzesamorządu
terytorialnegonaziemiachpolskichiwPolsce
do1950roku
1.1Sekretarzwstrukturzesamorząduterytorialnego
do1918roku
Korzeniepolskiegosamorząduterytorialnegosięgająokresuśredniowiecza.
DopierojednakwXVIwieku,instytucjeszlacheckiegosamorząduziemskiego
zaczęływograniczonymzakresieprzybieraćpostaćzbliżonądowspółczesnego
samorząduterytorialnego.Samorządziemskibyłpodstawąadministracjiteryto-
rialnejKoronyKrólestwaPolskiego.Zasadnicząjednostkąpodziałuterytorialne-
gopaństwabyłaziemia,któraodpowiadaładawnemuksięstwuzczasówrozbicia
dzielnicowego.Każdaziemiaposiadaławłasnąhierarchięurzędniczą,własnysej-
mikorazwłasnysądziemski.Prawosprawowaniaurzędówziemskichorazsę-
dziowskichprzysługiwałojedynieszlachcieosiadłejwdanejziemi.Odmiennie
określonybyłpodziałterytorialnyWielkiegoKsięstwaLitewskiego:województwa
dzieliłysięnapowiaty,którebyłyodpowiednikiemkoronnychziem.Podstawo-
wymiorganamisamorząduszlacheckiegobyłysejmiki,podejmującewszelkie
sprawydotycząceszlachty.Początkowobyłyonezwoływaneprzezmonarchów,
późniejzbierałysięzwłasnejinicjatywy.Opróczsamorząduszlacheckiegoist-
niałytakże,wcząstkowymtylkozakresie,samorządyinnychstanów:samorząd
miejski-wramachktóregowmiastachdziałałyradymiejskie(magistraty)na
czelezburmistrzami(prezydentami)(organytebardzorzadkowyłanianiebyły
wdrodzewyborów),atakżesamorządwiejski-wramachktóregofunkcjono-
wałygromady,którychorganamibyli,podporządkowaniwłaścicielowiwsi,wójt
iprzysiężni16.
Wtymteżokresiepojawiasięwśródpolskichstanowiskurzędniczychsta-
nowiskosekretarza.JakpiszePiotrCzarnyjużwXVwiekumianemsekretarza
określanopisarzyikomorników,którzybylizatrudnieniwkancelariikrólewskiej.
Natomiastw1504rokuzostałutworzonyurządwielkiegosekretarza,będącego
zastępcąkanclerza.Dozadańwielkiegosekretarzanależało:nuwierzytelnianiedo-
kumentówmonarszych,przechowywaniepismorazodczytywaniedokumentów
nasejmiewalnym”17.Byłontakżedopuszczonyndowszelkiejtajnejkorespon-
16
H.Izdebski,Samorządterytorialny.Podstawyustrojuidziałalności,Warszawa2001,s.49-51.
Zob.także:J.Choińska-Mika,Korzeniepolskiejsamorządności.Wybranezagadnienia,Samo-
rządTerytorialny,2001,nr7-8,s.8-13.
17
P
.Czarny,Statusprawnysekretarzagminy[w:]P
.Skoczek[red.]Statussekretarzagminy,Kra-
ków1996,s.15.
