Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
dotyczącaokresuniewolitureckiejwciążzatemodkrywanoweperspektywy.
Wobrębiestawianychprzezwspółczesnychhistorykówpytań,dotyczących
przedewszystkimhistoriispołecznejizasadfunkcjonowaniaspołecznościserb-
skiejwobrębieimperiumotomańskiego,sątakżeniedokońcawyjaśnioneza-
gadnieniazwiązanezsamąCerkwiąprawosławnąijejzwierzchnikami.Dotych-
czasoweopracowaniahistoryków,wtymzwłaszczaduchownych–znawców
historiiKościołaserbskiego,nieujmująwieluproblemówwsposóbbardziej
kompleksowy.
Zcałąpewnościąwątpliwościniebudzijednakpróbawyznaczeniacezury,
jakąwokresieblisko350latniewolistanowiWielkaWędrówkaSerbóww1690
rokuorazbędącajejnastępstwem–kolejnalikwidacjapatriarchatuwPeci
wroku1766
50.OpuszczenieprzezpatriarchęPecipraktyczniepozbawiówcze-
snąelitęduchowązwierzchnikaiosłabiznaczenieCerkwijakogeneratoraroz-
wojuspołecznegoikulturowego.Słabowykształconyniższykler,corazbardziej
oddalającysięod„kościelnegocentrumdecyzyjnego”,którympoWielkiejWę-
drówcestajesięMetropoliaKarłowicka,niebędziewstanieprzeciwstawićsię
popieranymprzezTurkówwładykomgreckim.Ostatecznie,nietylkoprzerwany
zostaniebiegniemalwszystkichważnychprocesówspołecznychikulturowych,
alezcorazwiększąsiłąpostępowaćbędzieprocescywilizacyjnegoregresudo
bardziejarchaicznychformżyciaspołecznego,widocznynawetwzmianienazw
terytorialnychjednostekadministracyjnych(wcześniejszenazwyżupzamienio-
nezostająnazwamiplemiennymi)
51.Traktującokresniewolitureckiejcałościo-
wo,MiodragPopovićwskazujenaukształtowanewówczastrzypodstawowe
modeleczyteżwzoryzachowańmentalnych,zktórych–obokwzoruhajduka
(mściciela,stającegowobroniewolnościnaroduisprawiedliwości),atakże
obokukształtowanegojużwwiekuXVIIInaterenieaustriackiejSerbii–mo-
delumieszczanina-obywatela,jednymznajważniejszychbędziemodelraji–
jakowzórbezwzględnegopodporządkowywaniasięwładzyczyautorytetom
społecznymipolitycznym
52.DodajmyjednakodrazuzaLechemMiodyńskim–
takżeijakomodelpostawy„zawierającejwsobiewłaściwośćmoralnegorela-
tywizmu”.Polskibadaczwskazujeturównieżnainne–niezwykleistotne
imającedalekosiężneskutki–wyznacznikiokresuniewoli,m.in.nawyobraże-
niewspólnotykrwiiziemiogeneziearchaicznej;etoswalkiwywiedziony
ztradycjikosowskiej;dualistycznąmoralnośćspołecznościcierpiącejorazwy-
nikającezniejzachowaniapsychospołeczne–podobnyrodzajodruchuobron-
nego,jakistałsięudziałemprześladowanychspołecznościŻydówwEuropie.
Niebezznaczeniaokażesiętakżeumocnienie–zapośrednictwemislamskiego
dżihadu–prawazemstykrwiorazzwiązanez„zatrzymaniemczasuwmicie
50WistocieStambułutrzymałPatriarchatIpekski(Pećki),aleprzekazałgowręceGreków(na
tronpatriarchywielkiwezyrMustafaČuprilićposyłaKalinikosa(KalinikI),anamiejscebiskupów
–greckichfanariotów).Por.D.I.Milošević,PoglavariSrpskePravoslavneCrkve,Beograd2002,
s.25–36.
51Istorijasrpskognaroda,t.II,knj.3,s.23.
52M.Popović,op.cit.,s.75.
