Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11
Geertza
18,któryokreślałjąnietylejakodomenękomunikacjizesferąsacrum,
transcendencji,aleprzedewszystkimjakosuigenerisrzeczywistośćludzką,
odziedziczonąpoprzodkach,głębokowłączonąwsystemspołeczno-kulturowy,
wżyciecodzienneiświąteczne,awięcbędącąpoprostuważnączęściąkultury.
Wtymujęciu–jakoswegorodzajukulturowarzeczywistośćmentalna(obok
społecznejitechniczno-użytkowej,materialnej)–religiastanowirdzeńsystemu
kulturowego,jestbowiemzespołemideiizwiązanychznimiinstytucjispołecz-
nychorazzachowań,któreodpowiedzialnesązakształtobrazuświata(zatzw.
kosmowizję)izazespółrespektowanychprzezgrupęwartości
19.Jestwięctakże
–wujęciuantropologicznym–ważnymelementemaparatusterującegosyste-
mamikulturowymi.JakzauważaAleksanderPosern-Zieliński(ajesttospo-
strzeżenienadwyraztrafnewodniesieniudospołecznościserbskiej)dlagrup
etnicznychjestonanatomiastbardzoczęstoczymśwrodzajuzbioru„wartości
rdzennych”(tj.najważniejszych,najistotniejszych,esencjalnychdlautrzymania
odrębnościwspólnoty),sytuującsięwtejrolitużobokjęzykaetnicznego,pa-
mięcioprzeszłości(etnohistorii)orazetniczniewaloryzowanejtradycji
20.
Oczywiście,innązupełniekwestiąsąmechanizmyistrategie(niekiedy–jak
wprzypadkuSerbii–strategieideologiczne)przyjmowaneprzez–mówiąc
językiemsocjologówreligii–„wyspecjalizowaneśrodowiskapamięci”,zmie-
rzającedo„unarodowienia”religii(uniwersalnej)czyteżdoukształtowania
swoistejreligijnościnarodowej.Choćproblemtendoczekasięwksiążceszer-
szegoomówienia,niesposóbjednakjużterazniezasygnalizowaćpewnejpod-
stawowejkwestii.Dotyczyonaodwoływaniasięwostatnimpiętnastoleciu
wSerbiiwłaśniedotegonurtutradycji,który,sięgającdopodstawowejformy
zbiorowejpamięciiwyobraźni,jakąjestreligia(wtymprzypadkuwyznanie
prawosławne)najdobitniej–jakuznano–potwierdzaciągłośćpomiędzyprze-
szłościąiteraźniejszością.Rzeczjasna,„indukatorem”procesuaktualizacji
ireinterpretacjitradycjikulturowejstałysięgwałtowneidramatycznezmiany
związanezrozpademJugosławii.Podobniejakwinnychnowopowstałychpań-
stwach(zwłaszczawBośniiHercegowinieorazChorwacji),równieżwSerbii
procesafirmacjietnicznejwznacznejmierzestopiłsięzreligijnym(wyznanio-
wym)wymiaremrekonstrukcjipamięci.Współistnienieodnowyetnicznej
ireligijnejorazścisławięźtychzjawisk,stanowiącychtensam–afektywnytyp
odpowiedzinapytanieoidentyfikację,naturalnie,wewszystkichwyżejwymie-
nionychprzypadkachpotwierdzałkoniecznośćodbudowypoczuciawspólnoty
(potrzebnegozwłaszczawczasachzagrożenia).Wydajesięjednak,iżwSerbii,
bardziejniżwinnychkrajachpostjugosłowiańskich,współczesnezabiegiet-
niczno(narodowo)-religijnego
odzyskiwania
czy
rekonstrukcji
tożsamości
szczególniejaskrawouwidoczniłyznaczeniedwóch,wzajemniesiędopełniają-
18C.Geertz,TheInterpretationsofCultures,NewYork1973.
19A.Posern-Zieliński,Międzykonfliktemawzmocnieniem.Religiaaetnicznośćwdoświadcze-
niuPoloniiamerykańskiej(w:)Etnicznośćareligia,podred.A.Posern-Zielińskiego,Poznań2003,
s.50.
20Ibidem.
