Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
AndrzejKojder
PrzezUadekwatne”teorienaukowe—pisałPetrażycki—rozumiemyteo-
rie,wktórychto,cosięwypowiada(orzeczenielogicznewrazzichuza-
sadnieniem),jestprawdziwewstosunkudotejwłaśnieklasyprzedmio-
tów,októrejjestwypowiedziane(lubpomyślane)(Petrażycki1959:124).
Wniecoinnymsformułowaniu:Teorieadekwatnesątoteorie[ś],wktó-
rychto,cosięwypowiada(lubmyśli),odniesionejestdoklasyaninieza
wąskiej,aniteżzaszerokiej,leczwłaśnieodpowiedniej,tj.doklasyobej-
mującejzakres,względemktóregoorzeczenieteoretycznejestobiektywnie
poprawne(Petrażycki1959:153).
ZdaniemPetrażyckiegozreformowanalogikaindukcyjnapowinna
przedewszystkimsłużyćbudowaniuiuzasadnianiuteoriiadekwatnych
(Petrażycki1985:53).
JakzauważyłTadeuszKotarbiński,zasadęadekwatnościprzedPe-
trażyckimsformułowałArystoteleswAnalitykachwtórych,potemna-
wiązywałdoniejFrancisBacon(Kotarbiński1969:29-39);idopiero,
powieludekadachprzerwy,Petrażyckipodjąłjąnanowo.Kotarbiński
zgłosiłtakżezastrzeżeniadoPetrażyckiegokoncepcjiadekwatności.
;NotabenekilkadziesiątlatwcześniejPetrażycki(1959:113-114)stwierdził,jakże
proroczo:UKtobyniepożałowałczasunaposzukiwaniawarchiwachdawnychdruków,
czyniewypowiedzianogdzieprzypadkiemmyśli,któremożnabyogłosićza«poprzed-
niczki»tychlubinnychgłębokichteoriilubcennychodkryćnaukowychczasównaj-
nowszych,tennatrafiłbynierazistotnienaposzczególnepowiedzenia,odpowiadające
mniejlubwięcejswątreściąwynikommyślinaukowej,anierazwieloletnichbadańme-
todycznychwielkichmyślicieliiuczonychdobywspółczesnej;[ś]Idąctądrogą,drogą
poszukiwaniapodobnychwtreściwypowiedzipisarzydawnych,przedstawicielemałost-
kowejizawistnejkrytykiliterackiejstaralisięzmniejszyćzasługiDarwina,AdamaSmitha
iinnychwielkichuczonychimyślicieli.Jesttozjawiskozwieluwzględównieodpowia-
dająceistocieigodnościnauki.Jaskrawaniesprawiedliwośćtkwiwtym,żeróżnetezy,na
swójczasnienaukowe,lekkomyślnelubwkażdymrazienaukowonieuzasadnione,któ-
rewskutektegoniezasłużyływodpowiednimczasienauwagę,dziś,dziękipowstaniu
teoriinaukowej,dziękinaukowemuustaleniuiuzasadnieniupodobnejtezy,otrzymująex
postcharakterjakiejśmądrościizasługi;iświatłoprawdy,zaczerpnięteodpóźniejszego
twórcyteoriiistotnienaukowej,stosujesięjakośrodekpomniejszaniaizaprzeczaniarze-
czywistejiwielkiejzasługinaukowejtegowłaśnieuczonego,dziękiktóremudawniejszy
pisarzmałejmiarywyrósłdogodności«poprzednika»”
.
