Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
skiegotegozaboru.Karieraurzędniczabyłacenionazarównoprzezskromnego
kancelistę,jakiprofesoraUniwersytetuJagiellońskiego,naprzykładMichała
Bobrzyńskiego,późniejszegonamiestnikaGalicji.Sprzeciwwobecpostawloja-
listycznychelitiurzędnikównasiliłsiędopieronapoczątkuXXwieku,gdypo
rewolucji1905rokurodziłasiępolskasocjalistycznairredenta.Mimoiżswoje
strukturyorganizacyjnerozwijałaidziałalnośćprowadziławGalicji,towiększe
skutkiwzmianienastawieniaurzędnikówPolakówdopaństwazaborczegoprzy-
niosławzaborzerosyjskim20.Urzędnicygalicyjscynatomiastjeszczewwolnej
Polscezachowywaliodrębnośćorganizacyjnąizwracaliuwagęmłodszychkole-
gówswoimiprzyzwyczajeniamiisłownictwem21.
Wymiarkulturowyprofesjonalizacjiurzędnikówpaństwowychwpolskich
warunkachtrzebaanalizować,biorącpoduwagęetosinteligenckiukształtowany
wdrugiejpołowieXIXwieku.Rodowódiprzemiany,jakimpodlegałapolska
inteligencjawtymczasie,byłyprzedmiotemlicznychopracowań.Ichautorzy
dyskutowalizteząJózefaChałasińskiegooszlacheckichkorzeniachtejwarstwy
społecznej,atakżewskazywalinabarieryutrudniającezarównorealizowanie
przezinteligencjęrólzawodowych,jakiprocesyjejprzeobrażeń,szczególnie
wkierunkuprofesjonalizacji,czyliwyodrębnieniakategoriispecjalistówzwyż-
szymwykształceniem.Podkreślanozwłaszczamałąaktywność,czasamijedno-
znacznieokreślanąmianemniechęcidoaktywnościwsferzegospodarczej.Na
ilewynikałotozuwarunkowańkulturowych,ztrwałościszlacheckichsystemów
wartości,brakuwiedzyidoświadczenia,anailezopóźnieniaisłabościtem-
paprocesówmodernizacyjnych,brakuwarstwymieszczańskiejiwarunkówdla
aktywnościgospodarczejludziwywodzącychsięztejwarstwyspołecznej?Sła-
betempoprocesówmodernizacyjnychibrakwłasnejpaństwowościprowadziły
dotego,żeniebyłoinstytucjonalnegozapleczadlamożliwościrealizowaniaról
zawodowychprzezinteligencję,copowodowało,iżczęstymtematempolemik
wpublicystycetegookresubyłakwestianadprodukcjiinteligencji22.Wtakich
warunkachzarównowzaborzerosyjskim,jakiaustriackim,mimonawoływań
olekarzyiinżynierów,najbardziejpreferowanymmiejscempracybyłyurzędy
bądźredakcjeczasopismczywolnezawody.Generalnie,podwzględemzawodo-
wymwzaborzerosyjskimiaustriackimdominowałainteligencjahumanistyczna.
Rodowódinteligencji,jejskładisposóbzarobkowaniaznajdowałyodzwier-
ciedleniewjejsystemiewartości.Podstawowymijegocechamibyłyszacunek
dlawiedzyiwysokaocenapozycjispołecznejuzyskanejdziękipracyopartejna
wiedzy.Szczególnymuznaniemcieszylisięlekarze,uczeniczyinżynierowie.Ich
osiągnięciamiałydecydowaćopoziomiecywilizacyjnymspołeczeństwa,dlate-
gozżalemwypowiadanosięospecjalistach,którzykarieręzawodowąrobiliza
20
Por.Chwalba,op.cit.,s.69.
21
Por.A.Ivanka,Wspomnieniaskarbowca1927–1945,Warszawa1964,s.137.
22
Por.J.Jedlicki,KwestianadprodukcjiinteligencjiwKrólestwiePolskimpopowstaniustycz-
niowym[w:]Inteligencjapolskapodzaborami.StudiapodredakcjąR.Czepulis-Rastenis,Warszawa
1978.
