Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
21
pozbawioneniepodległościdążyłydoutworzeniawłasnegopaństwa,awśródna-
rodówposiadającychwłasnepaństwaideologienarodowestawałysięideologiami
państwowymi.Wpaństwachwielonarodowościowychnatomiastnaróddominu-
jącywykorzystywałpaństwodorealizacjiswoichcelów,dążącdopodporządko-
waniainnychnarodów.Wwarunkachsilnychkonfliktówspołecznychprzeciw-
stawieniemdlaideologiipaństwowo-narodowejstawałasięideologiaklasowa,
awrazzniąpodejmowanieinnegorodzajudziałań,równieżskierowanychprze-
ciwpaństwu.Teprzeobrażeniawpłynęłytakżenaświadomośćspołecznąurzęd-
nikówipodejmowaneprzeznichdziałaniawobronieswejpozycji.Wokresie
kryzysugospodarczegolattrzydziestychXXwiekuzjawiskatedająsięzauwa-
żyćnaprzykładwświadomościidziałaniachpodejmowanychprzezurzędników
francuskich.HasłaFrontuLudowego,rezygnacjazpodkreślaniaprzezurzędni-
kówodrębnościzawodowej,podejmowaniewspólnychdziałańz„ludźmipracy”
sątegoprzykładem.Tezjawiskaświadcząokwestionowaniupodstawlojalności
urzędnikówwstosunkudorządu,odchodzeniuodformorganizacyjnychistrate-
giidziałaniawłaściwychdlakategoriispecjalistównarzeczstrategiiunionizacji,
wprzekonaniunietylkoowspólnocieinteresówzinnymikategoriamipracowni-
kównajemnych,aletakżeotym,żewspólnieprowadzonawalka,akcjestrajko-
wesąnajlepszymsposobemrealizacjicelówzawodowych.Zpodobnąewolucją
stanowiskipostulowanychmetoddziałaniaspotykamysięrównieżwprzypad-
kupolskichurzędnikówpaństwowychwokresiemiędzywojennym.Inspirowa-
niwartościamizakorzenionymiwinteligenckimetosieorganizowaliuzarania
niepodległościstowarzyszeniełączącecelezawodowezkształtowaniemoblicza
polskiegourzędnikaipolskiejadministracji.Brakwspółpracyzrządemorazpo-
garszającasięsytuacjagospodarczaimaterialnewarunkiżyciaurzędnikówspo-
wodowały,żewlatachtrzydziestychStowarzyszenieUrzędnikówPaństwowych
ewoluowałoodprofesjonalnegostowarzyszeniaurzędnikówwkierunkuzwiązku
zawodowego,którywewspółpracyzezwiązkamizawodowymi,reprezentujący-
miinnekategoriepracownikówumysłowych,upatrywałmożliwośćwpływania
narządwceluobronyinteresówzawodowychimaterialnychurzędników.
NiemniejjednakwczasachstabilizacjikońcaXIXwiekunawetpaństwoza-
borcze,stwarzającurzędnikombardziejkorzystnewarunkipracy,wyróżniając
ichchoćbyprzezcharakterichpracy(egzekwowaniewładzy,reprezentowanie
państwawobecobywateli)orazprawodonoszeniamunduru,sprzyjałonietylko
poczuciuichodrębnościwzględeminnychkategoriizawodowych,aletakżero-
dzeniusięiutrzymywaniupoczucialojalnościwobecwładcy.Zjawiskotomoż-
nabyłoobserwowaćwadministracjachrosyjskiejiaustriackiejzatrudniających
Polaków19.Przywiązaniegalicyjskichurzędnikówdocesarzaznajdowałooparcie
wlojalistycznychorientacjachziemiańskichikościelnychelitspołeczeństwapol-
19
Por.A.Chwalba,PolacywsłużbieMoskali,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa–
Kraków1999,s.46–87;I.Homola,Kwiatspołeczeństwa...(Strukturaspołecznaizaryspołożenia
inteligencjikrakowskiejwlatach1860–1914),WydawnictwoLiterackie,Kraków–Wrocław1984,
s.16–94.
