Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
filmującymzabawnezachowaniewłasnegokota–stajesiępowszechnieakceptowanymipożądanymatrybutem.Mimotostwierdzenie,żeprosumpcja
przyczyniasiędopromowaniatreścijałowych,jestdalekoidącymnadużyciem.Nawetjeśliowetekstyniespełniająpewnych(profesjonalnych)
wymogówestetycznych,tostanowiąprzecieżprzykładtwórczościspontanicznejiniezapośredniczonejprzezinstytucjonalnepojmowaniesztuki.
Braktegodrugiegoelementu–owego„nadzorcy”kontrolującegoprzepływkulturowejzawartości–znowujednakbudziobawyprzeciwników
mechanizmówprosumenckich.Chociażnietwierdząonibezpośrednio,żepotrzebnajestkontrolanaddostępemdokultury,podskórnieodczuwają
braktakiejkontrolującejinstancji(niechtobędziekrytykczysprzedawca),czyliosobymającejwiedziećorazwidziećwięcejilepiej.
Skutkiprosumpcjiniemogąbyćtrafniepodsumowaneprzezprzedstawione„keenowskie”skrajneopinienajejtemat.Boczyrzeczywiście
jesteśmyświadkamitotalnegowypieraniatego,cowartościowe,przezto,coamatorskie,albozastępowaniaproducencko-dystrybucyjnegoporządku
przezchaostorrentów?
Podobniejakrozpatrywanieprosumpcjiwyłącznieprzezpryzmatjejkrytykijestniewystarczające,aczasemzwyczajniezwodnicze,także
koncentrowaniesiętylkonapozytywnychaspektachzjawiskaniewyczerpujebogactwapodjętegotematu.Wswoistejbibliiprzychylnegopatrzenia
naprosumpcję–książceKulturakonwergencjiHenry’egoJenkinsa[14]–depresyjnaperspektywazaproponowanaprzezKeenaulegaodwróceniu.
Tojużnieprymitywniamatorzyzagrażająpoważnymartystomireprezentującymichkoncernom,aleglobalnefirmyizapatrzonewewłasneego
gwiazdykrępująswobodnątwórczośćinternautów,ścigającdziecizaniewinnepisanieopowiadańoHarrymPotterze[15].
Tenwyłaniającysięzmożliwościoferowanychprzeznowemediafolklorniejestanty-Kulturą(celowopisanąwielką,nobilitującąliterą),alebyć
możepierwsząautentycznąkulturąwytwarzanąidystrybuowanąniepomiędzyartystamiiichmenedżerami,aleczłonkaminajważniejszego,
bokonsumpcyjnegoogniwawymianykulturalnej.Mechanizmyprosumpcji,jakmarzyłotyminicjatordzisiejszegomyśleniaotymzjawiskuAlvin
Toffler[16],zwracająkulturęindywidualnymjednostkom,uwalniającjąspodkontrolisprawowanejprzezchciwychbiznesmenów,kryjącychsię
–ozgrozo–podpoczciwąmaskąMyszkiMiki.Mamyzatemdoczynienianiezfałszywąemancypacjąkonsumentów,alefaktycznąjejodmianą.
Prawdaoprosumpcjijestjednakzupełnieinna,niżchcąprzedstawicieleobydwupodejśćzaprezentowanychwtymtekście.Znaczącenaukowo
mówienieoprosumpcjimusiprzezwyciężaćtenswoistyapokaliptyczno-emancypującydualizm,umieszczającsensprosumenckichprzemian
wbardziejumiarkowanejiprzedewszystkimmniejwartościującejperspektywie.Boprzecieżogromzjawisk,któreumieścićmożnapodhasłem
prosumpcji,wymykasięjednoznacznymocenomistanowiwtakimsamymstopniuprzykładkorporacyjnegowyzysku,jakifanowskiejzabawy.
Właśniedlategokoniecznejestwykształcenieswoistejtrzeciejdrogiwbadaniachprosumpcji.Obranieowejdrogipolegałobynazwracaniuuwagi
zarównonaargumentyzwolennikówpodejściaapokaliptycznego,jakipodejściaemancypującego.Trzebaodejśćodograniczającegoogląd
okopywaniasięwoboziezwolennikówprosumpcjiczynaukowcówpokazującychjejciemnestrony.Chodziozauważeniejanusowegooblicza
prosumpcjiorazbadaniejejwsposóbnietracącyzoczuobydwustanowisk.
Powrócićnależywtymmiejscudozaprezentowanychnapoczątkudwóchproprosumenckichprzykładów.Możnajeopisać,posługującsię
zarównojęzykiemskrajnejkrytyki,jakinomenklaturąwyzwalającą.Któżbowiemniezgodziłbysięzestwierdzeniem,żeoferowaniekonsumentom
możliwościkontaktuzichulubionymwykonawcąwzamianzawsparciecharytatywnegoprzedsięwzięcianiejestoburzającymprzykładem
kapitalistycznegowyzysku,anawetoszustwa?Dodatkowoatrakcja,któramastaćsiętutajnagrodą–udziałwsesjinagraniowej–majawnie
promocyjnycharakter.NagrodasłużyprzyszłyminteresomkoncernuSonywkumulowaniuzyskówzwiązanychzrozwijaniemichwyjątkowo
lukratywnejfranszyzy,jakąjestpostaćSpider-Mana.Możnajednaknacałypomysłspojrzećinaczej,tojestpodkreślaćfakt,żedanieszansyspotkania
uwielbianejgwiazdyjestgodnąpodziwustrategiąsłużącąotwieraniusiętego,coprofesjonalne,nato,coamatorskie(nawetjeśliowaszansajest
zarezerwowanawyłączniedlamieszkańcówStanówZjednoczonych).
Równieżkampanię„HansZimmerWantsYou”opisaćmożnawswoiściejanusowymstylu.Wkakofoniiutworówskrajnienieprofesjonalnych,
którymizalanizapewnezostalipomysłodawcyakcji,zwyciężyremiksprzygotowanyprzezpółprofejsonalistę.Nawetjeśliniemaonjeszczewstępu
nasalonybranżymuzycznej,tozracjiwykształcenia,doświadczeniaczytalentuposiadawszelkiepredyspozycje,abynatesalonysiędostać.Wielkie
kłamstwoprosumpcjizakładające,że„wszyscyjesteśmyartystami”,wydajesiętutajwyjątkowosugestywne,alezdrugiejstronypodobnestrategie
skłaniaćmogąwłaśnieówkakofonicznymarginesdopodjęciawysiłku,nawetmimożeczęstoskazanegonaniepowodzenie.
PrzystępującdolekturyksiążkiProsumpcja:międzypodejściemapokaliptycznymaemancypującym,wartozatemuświadomićsobiekilkaważnych
kwestii.Przedewszystkimtę,żeprosumpcjajestzjawiskiemwymykającymsięjednoznacznymocenomikwalifikacjom.Takiteżtonstaraliśmysię
zachowaćwramachksiążki,niepodsuwającczytelnikowigotowegoodczytaniaprezentowanejproblematyki,aleraczejskłaniając
godosamodzielnegozajęciastanowiskawsprawie.Zwłaszczadwaartykułyzawartewmonografiiposłużyćmogąjakodrogowskazydlaodczytania
owejksiążkiwkategoriachcałościpodkreślającejpotrzebęwyjściapozaapokaliptyczno-emancypującydualizm.KazimierzKrzysztofekiBartosz
Mikaproponujądwaspojrzenianatematykęprosumpcji,wpewnymsensiekontynuującezarysowanywcześniejpodział.„Optymistą”jest
Krzysztofek,dlaktóregonastanieeryprosumenckiej,toznaczydwukierunkowejiniwelującejdychotomięnadawca–odbiorcakomunikacji,stanowi
logicznenastępstwonowomedialnejrewolucji.Niebezznaczeniajesttutajzaistnienieglobalnejsieciinternetowej.ZkoleiMikarozpatrujecałe
zagadnieniezowielebardziejsceptycznej,aleprzeztorównieinteresującej,perspektywy„prosumpcjijakoniedoszłejrewolucji”.Niepodważając
sensownościsamegozjawiska,autorpyta,nailejestonofaktycznązmianąspołeczno-ekonomiczną,anailestanowijedyniemarketingową
nowomowę,służącą„miękkiemu”kierowaniukonsumentempoprzezmamieniegoiluzjąsamodzielności.
Posuwającsiędalejwlekturze,Czytelnikrozpocząćmożesamodzielnąrekonstrukcjęprosumenckiegoobliczakonkretnychfenomenów
wskazanychprzezautorówkolejnychopracowań.AnalizującspołecznościfanówgiertypuRPG(DominikPorczyński)orazgierzseriiWiedźmin
(RadosławBomba,GrzegorzD.Stunża),podążającwśladzaczłonkamipolskichmiłośnikówskupionychwokółtematykifantastycznej(Stanisław
Krawczyk)czyteżdekonstruującszczegółowezachowaniainternautów(AnnaKęsickaiSebastianSkolik),możnazadecydowaćocharakterze
prosumpcji.Dziękiotrzymaniujasnozarysowanegomateriałubadawczegorozstrzygnąćmożna,czyprosumpcjajestfaktyczniekolejnymetapem
ewolucjimedialno-konsumenckiej,czyraczejzwodniczympseudozjawiskiem.DodatkowychkomplikacjidostarczajątuobserwacjeMichała
Michalskiego,pytającegoowzajemneuwarunkowaniaprosumpcji,ideipaństwaopiekuńczegoiregulacjiprawnychUniiEuropejskiej.Wprowadza
tokolejny,niezwykleważnypoziomdlaprosumenckiejdebaty.
Różnorodnośćrefleksjiiobserwacjizawartychwniniejszejmonografiistanowiokolejnejkwestii,naktórąpowinienprzygotowaćsięCzytelnik.
Pozaotwartościąnaniejednoznacznewartościowaniesamegozjawiskawinienonukierunkowaćsiętakżenarozpatrywaniegonaróżnychpolach
badawczych,obejmującychzarównoliterackiefantasy,jakistrukturęnowoczesnegopaństwa.
Wierzymy,żeprezentowanaksiążka–wskutekwielościzawartychwniejpoglądów–będziestanowićważnypunktinicjującydyskusję
oobecnościfenomenuprosumpcjinapolskimgruncie.Jeślibowiemjestcośbardziejszkodliwegodlaprosumenckiegodyskursupozabezzasadnymi
uprzedzeniamilubzbytdalekoidącymipochwałami,tojesttozcałąpewnościąignorowaniezjawiskaprosumpcji,któracorazbardziejzauważalnie
przenikatakżepolską(pop)kulturęigospodarkę.
Bibliografia
AndrejevicM.,Thekinder,gentlergazeofBigBrother:RealityTVintheeraofdigitalcapitalism,„NewMedia&Society”2002,nr4(2),s.251-
270.
