Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
ProzahistorycznaJaanaKrossa.Filozofiapisarstwa,metodatwórcza,estońskość
losówjegonaroduipaństwa.WszakEstonia,którejniepodległośćdeiureproklamo-
wanowroku1918,defactozyskałają2lutego1920rokunamocypokojutartuskiego,
amałyJaanurodziłsięsiedemnaściednipóźniejwTallinie.Chłopiecdojrzewałwraz
znowympaństwem,amłodośćobojgaprzerwaławojna.Estoniiprzyniosłaokupację
radziecką,niemieckąipowtórnieradziecką;Krossowikoniecznośćukrywaniasięprzed
Sowietami,faszystowskiaresztiwięzieniepodznakiemsierpaimłota.Powojennecza-
systalinowskiedlaEstońskiejSocjalistycznejRepublikiRadzieckiejoznaczałysurową
politykęidobijaniepartyzantkiwlasach;dlaprzyszłegopoety-równiesurowyklimat
kołapodbiegunowegoiwyrąbtajginazesłaniupodWorkutą.DorodzinnegoTallina
Krosspowróciłpoośmiulatachpobytuwoboziepracy,nafalirewizjiwyroków,która
nastąpiłapośmierciStalina,wroku1954.KrossiEstoniajakgdybynamarginesiewiel-
kiejhistoriiczekalinaniepodległość,któranadeszławroku1991.Rokpóźniejwolna
RepublikaEstoniizorganizowaławyborywładzustawodawczych,wktórych2985gło-
sówznawiązkąwystarczyłoKrossowi,byzramieniacentrowejpartiiMõõdukad6za-
siąśćwławachparlamentu7.Whistorycznej,VIIkadencjiRiigikogu8artysta,jakosenior
zgromadzenia,odczytałnaweturoczystytekstprzysięgiinauguracyjnej,leczkarierę
wwielkiejpolityceporzuciłdokładnierokpojejrozpoczęciu.WwolnejEstoniipowró-
ciłdopisania,przeświadczonyoswoimpowołaniudowypowiedzipoprzezliteraturę.
JaanKrosszmarł27grudnia2007roku,znaczniewcześniejjednakzasłużyłna
używanewobecniegoczęstomianonnestoraliteraturyestońskiej”lubnojcaliteratury
estońskiej”9.Tezaszczytneokreśleniawynikajązewspomnianychzbieżnościlosuar-
tystyzdziejamijegoojczyzny,taksamojakonzniewolonejprzezZwiązekRadziecki,
któremuaniKross,aniEstoniaostateczniesięniepoddali,leczrównieżzniekwestiono-
wanegotalentuautora,najczęściejspośródEstończykówtłumaczonegonajęzykiobce
(wtymprzedewszystkimnajęzykrosyjski),wymienianegowśródnpewnych”kandyda-
tówdoliterackiejNagrodyNobla.
Krosszacząłtworzyćutworyprozatorskierelatywniepóźno.Wybitnabadaczka
estońskiejliteraturyprofesorTiinaKirsszpewnąprzesadąodnotowuje:nrozpocząłpi-
sanieswoichpowieścihistorycznychokołoroku1970,potrzydziestoletnimokresiewy-
bitnychosiągnięćpoetyckich”10.Wzmiankowanaegzageracjadotyczyprzyjętejprzez
profesorKirssdatydebiutupoetyckiegoKrossa.Literaturoznawczyniodwołujesiędo
przedwojennychpublikacjisiedmiumłodzieńczychwierszywróżnychestońskichpe-
riodykach.ZawłaściwewejściedoświataEuterpeuznajesięzwyklepierwszytomik
6PartiaobecniefunkcjonujepodnazwąSotsiaaldemokraatlikErakond.Wywodzisięzniejm.in.obecny
prezydentEstoniiT.H.Ilves.
7
Rezultatywyborówroku1992prezentowanesąnastronachinternetowychestońskiejPaństwowej
KomisjiWyborczej,http://www.vvk.ee/varasemad/r92/index.html,dostęp27.02.2011.
8
Riigikogu(est.)-dosł.ZgromadzenieNarodowe.Parlamentestońskijestorganemunikameralnym,
ajegokadencjeliczysięodnarodzintejizby23kwietnia1919rokubezprzerw,stądpierwszypoodzyskaniu
niepodległościskładposelskioznaczasięliczbąVII.
9Por.m.in.I.Thomson,PastMaster,nTheGuardian”5.07.2003,s.20;Т.Лийв,ЯанKросс,[w:]Анто-
логияэстонскойпоэзии,red.Э.Михайлова,Таллинн1999,s.391-393;R.vonLucius,Niemalsaufgeben.
JaanKrossgestorben,nFrankfurterAllgemeineZeitung”29.12.2007,nr302,s.35.
10T.Kirss,HistoryandNarrative.AnIntroductiontotheFictionofJaanKross,nCrossCurrents.AYear-
bookofCentralEuropeanCulture”1987,nr6,s.397-404.
