Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedhitlerowskiekorzenienazizmu
państwa,ulegającegoróżnymprześladowaniom,costałosięprzyczyną
ukształtowaniasięichpsychiki.Dlategoteżklimatmoralnypanującytam
przenikniętybyłpojęciamitakimijaklitość,pokora,miłosierdzie,oczeki-
wanienawybawienieitd.Bonusstarałsięrelatywizowaćpowyższepojęcia
iłączoneznimicnotysugerując,iżsąoneraczejzjawiskiemprzypadkowym,
związanymzmiejscemidanymludem.Uważał,iżreligiachrześcijańska
zaszczepionawśródGermanównieodpowiadaichpsychiceipotrzebom.
Powinnawięczostaćdostosowanadoichducha.Germanietoznatury
rzeczyzdobywcydążącydopanowaniaisiły,asamChrystuspowinienbyć
rozumianyjakopotężnykróliwódz,anieuosobieniecierpieniaiofiary
9
.
Dlanasinteresującesątutajnietylerozmaiteszczegółytakiejdoktryny
orazinnych,podobnych,aleogólnytrendkudehumanizacjireligiiprzypo-
zostawieniudawnejfasady.Zpunktuwidzeniakształtuspołecznegoetosu
zgermanizowanechrześcijaństwonieróżniłosięażtakbardzoodnurtu
neopogańskiego,któryoficjalnieodrzucałtęreligię.
Takiideałkulturowy,nazywanyprzezHalbanatakżegermanizmem,
różniłsięodzachodzącejrównoleglewkrajachZachodulaicyzacjiiateiza-
cjitym,żeogólnierzeczbiorąc,wstosunkachmiędzyludzkichzachowywała
onazasadyhumanitaryzmu,rezygnująctylkozwiaryreligijnej.Natomiast
ewolucjazachodzącawNiemczechburzyławartościpodstawowe.Dlate-
goteżwlatachmiędzywojennychpojawiłosięprzekonanie,iżkrajten
wychodzizEuropy.Oboktendencjidozreformowaniachrześcijaństwa
zgodniezpotrzebaminacjonalizmuniemieckiego,tj.przystosowaniago
dowyidealizowanegogermańskiegoducha,wpoczątkuXXwiekupojawiają
sięruchyocharakterzeneopogańskim,głoszącepotrzebęoparciasięodo-
mniemanewartościgermańskiejkulturyprzedchrześcijańskiej—kultury
bezwzględnychwojowników,dlaktórychpojęciawspółczucia,litości,poko-
ry,grzechuczypotrzebyzadośćuczynieniazapopełnionewinybyłyczymś
9
A.Bonus,ZurGermanisierungdesChristentums,Jena1911,s.16:Por.też
W
.Schubring,GermanisierungdesChristentums,Berlin1904;G.Freytag,Deutsches
Christentum,Jena1911;A.Dannenmann,DieGeschichtederGlaubensbewegung
Deutschechristen,Dresden1933.
14
