Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
ŁukaszKsiążyk,DamianWłodzimierzMakuch,AdriannaKarbowiak
pozwalanaprzywrócenietychpostacipolskiejkultury,którychwypowiedziczydziałania
wydawaćsięmogłymniejzajmujące,bouznanezaprzeciwneprocesommoderniza-
cyjnym.
Jednocześniewtomieudałosięwykroczyćpozarekonstrukcjęindywidualnych
poszukiwańsacrum,zwykleujmowanychwstaniebadańwkategoriachprzeżycialub
doświadczeniareligijnego.Nawetjeśliteprywatneperspektywypisarskieniekiedypo-
wracają,tosąonesytuowanenaszerokimtleprocesówspołeczno-politycznychizja-
wiskkulturowych:odruchurównouprawnieniakobietiideisocjalistycznych,przezroz-
wójalternatywnychduchowościprzełomuwieków,ażpomyślekologiczną.Coważne,
przedstawioneokołoreligijnedyskusjenademancypacjąniesąwydobywanenaskutek
przyjętejperspektywybadawczej,awynikająbezpośredniozanalizowanegomateriału,
wktórymniebrakujegłosówocharakterzefilozoficznymczymetakulturowym.
Zebranewnumerzeartykułypokazujątakże,jakważnedlaprzedstawicielekire-
prezentantówpiszącejinteligencjibyłyinneniżkatolicyzmperspektywyreligijne.To
prawda,żedecyzjeWatykanuwznacznejmierzenapędzająkolejnedebatyorazwy-
znaczająintelektualneiczasowegraniceomawianegookresu.Zjednejstronybyłbyto
słynnySylabusbłędówPiusaIX(1865),anastępnieobradyIsoboruwatykańskiego
(1869/1870),zdrugiejzaśzbiegającasięzwybuchemwielkiejwojnyśmierćPiusaX
(1914),kończącapontyfikatzapamiętanyjakoten,podczasktóregodoszłodopotępie-
niamodernizmukatolickiego.Alepanoramareligijnychemancypacjiwdrugiejpoło-
wieXIXwiekuniebyłabypełnabezwykroczeniapozakatolicyzm(głośnowybrzmie-
wawtomiezwłaszczawątekprotestancki),anawetpozachrześcijanizm(copokazują
artykułynaróżnesposobyodwołującesiędoirracjonalnychruchówparareligijnych
polskiegomodernizmu).Choćtaknaszkicowanamapapolskiejreligijnościnowoczes-
nejzpewnościąniejestpełna(szczególnieważnebyłobywłączeniedorozważańm.in.
studiównatematjudaizmuczyprawosławia),topotwierdzaonamnogośćinakłada-
niesięnasiebieróżnychpropozycjirozwijaniaduchowości,takcharakterystycznedla
ziempolskichtegookresu.
Wnumerzeznalazłysięartykuły,którestanowiąpokłosieogólnopolskiejkonfe-
rencjinaukowejDuszezmodernizowane.Religijnośćaemancypacjawpiśmiennic-
twiepolskim(1869-1914),zorganizowanejprzezZakładLiteraturyiKulturyDrugiej
PołowyXIXWieku(WydziałPolonistykiUniwersytetuWarszawskiego)wdniach
7-8marca2022roku.Jejzdalneobradytoczyłysięwsytuacjiwyjątkowej:dwatygo-
dniepobrutalnejagresjiRosjinaUkrainę,wcieniukolejnejfaliglobalnejpandemii.
Wydarzeniazaważyłynaprogramiekonferencji,prowadzonychdyskusjach,awkon-
sekwencjitakżenaplanachpublikacyjnych.Tymbardziejchcielibyśmygorącopodzię-
kowaćosobom,którymudałosięwygłosićswojereferatyiprzygotowaćartykuły,ale
teżjesteśmywdzięcznitym,które-pochłonięteprzezsprawyistotniejszeipilniejsze
lubsytuacjeodnichniezależne-wspierałynasnaróżnychetapachrealizacjitego
projektu.Jegoefekt,wpostacioddawanegodorąkczytelniczekiczytelnikównumeru
nPrzegląduHumanistycznego”,uznajemynietylezapełneisyntetycznepodsumowa-
