Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nPRZEGLĄDHUMANISTYCZNY”,3/2023
ISSN:0033-2194,e-ISSN2657-599X
Copyright©byKarolHryniewicz,JagodaWierzejska,TomaszWójcik,2023
Licencjaniewyłączna/
CreativeCommonsUznanieAutorstwa(CC-BY)3.0Polska
http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/
Kilkasłówwprowadzenia
NiniejszynumernPrzegląduHumanistycznego”chcemypoświęcićliterackimobra-
zomiujęciompolskichprojektówmodernizacyjnychwminionymiobecnymstuleciu.
ReinhartKosellecknazwałepokętrwającąodschyłkuancienrégime’udoRestau-
racjiterminemSattelzeit(dosł.nczassiodła”),abypodkreślić,żebyłtonokresprzeło-
mu”.Absolutystycznysystemspołeczno-politycznyzostałwówczaszanegowanyiza-
stąpionynowąformąsuwerennościilegalności,opartąnaideiluduinarodu.Okresy
przełomowemożnapotraktowaćjakowielkiezmiany,którewprowadzająnovumuzna-
wanezalepszeoddotychczasowegostanurzeczy.Ewokująonetakiekonceptyjakroz-
wój,progresywność,emancypacja,postęp,unowocześnienie,którewsposóbogólny
proponujemyokreślićmianemmodernizacji.Zapisująctękategorięwliczbiemnogiej
zwracamyuwagęnawielośćjejrealizacji.Modernizacjałączysięzarównozesferą
praktyki,jakiideiorazwizjiartystycznych,odnosisiętakdożyciagrupludzkich,jak
jednostek.Możnananiąspojrzećzpunktuwidzeniasynchroniiidiachronii.Wpierw-
szejperspektywiemodernizacjajawisięjakozjawiskoniejednorodne,pełneambiwa-
lencjiinaznaczoneniepokojem.Procesymodernizacyjnebywajązarezerwowanedla
centrów,enklawlubmającharakterwszechogarniający.Obiecująrozwój,siłę,radość,
przygodę,przemianęnassamychiświata,alerównocześniegrożązniszczeniemtego,
cowiemyimamy,tego,czymjesteśmy.Wciągająwfascynującąakcelerację,weuforię
ponownychnarodzin,alerównieżwwirrozpadu,wchaosinieznane.Wperspektywie
drugiej,diachronicznej,fenomenymodernizacjisąrozpiętemiędzydwomabiegunami
czasowymi,któreEnzoTraversoprzypisałkażdemuokresowiprzełomowemu.Wy-
chodząodprojekcjiwychylonejwprzyszłość,czylinhoryzontuoczekiwań”,kuktóre-
mukierująsięmyśliidziałania.Kończąnatomiastjakoelementprzeszłości,przyku-
wającyspojrzeniezwróconewsteczinierzadkowywołującypostawęzrezygnowaną,
sceptyczną,wypływającązdoświadczeniaminionegoczasu.Dwubiegunowyobraz
okresówprzełomowychlubwielkichzmiannnalepsze”byłbyjednakzbytuproszczo-
ny.Międzyskrajnościamiutopiiipamięci,jakproponujejenazwaćEnzoTraverso,
prądymodernizacyjneniezawszepłynąprostądrogą.Niekiedygenerująprądybocz-
ne,alternatywnewstosunkudonovum,któreniesieprogresja,aniekiedytakżeprądy
wsteczne,mającestanowićremediumnaniepewnośćigrozęnowego.
TowłaśnierozpoznanieniektórychważnychzjawiskpolskichmodernizacjiXX
iXXIwieku-ichróżnychizawiłychdróg-stanowizasadniczycelnumeru,który
przedkładamydolektury.
