Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wświetleogólnychnormprawamiędzynarodowego,państwamającodoza-
sadywyłącznąkompetencjędoregulowaniawszelkichsprawistosunkówna
swoimterytorium(zasadaterytorialna).Pojęcieterytoriumwprawiemiędzy-
narodowymjestrozumianetrójwymiarowoiobejmujenietylkopowierzchnię
ziemiiwodyterytorialne,alerównieżprzestrzeńpodnimiorazprzestrzeńpo-
wietrznąnadnimi.Należyprzytymdodać,że–zgodniezestanowiskiemwyra-
żonymprzezTrybunałArbitrażowyworzeczeniuzdnia16listopada1957r.
wsprawiejezioraLanoux–„suwerennośćterytorialnamacharakterdomnie-
mania.Musiustąpićprzedwszelkimizobowiązaniamimiędzynarodowymibez
względunaichźródło,aleustępujetylkoprzednimi”59.
Państwomożerównieżstanowićregulacjeirozstrzygaćsprawydotyczące
swoichobywatelibezwzględunaichmiejscepobytuorazprzynależnychosób
prawnychbezwzględunaichmiejscedziałania(zasadapersonalna).Władza
państwaobejmujejegostatkimorskie,powietrzneikosmiczneznajdującesię
pozaswoimterytoriumpaństwowym.Władzapaństwarozciągasięnaplacówki
dyplomatyczneikonsularnezagranicą.Władzytejpodlegajątakżeinneinsty-
tucjepaństwowezagranicą(np.placówkikulturalne)orazsiłyzbrojne,ztym
żepodmiotytepodlegająrównieżkompetencjipaństwaprzyjmującego,oile
umowymiędzynarodoweniewprowadzająwtymzakresiewyjątków.
Należyzauważyć,żekryteriumterytorialneniejestkryteriumostrym,wnie-
którychprzypadkach,dotyczącychstosunkówprawnychocharakterzetrans-
granicznym,mogąpojawićsięwątpliwości,czyzachodzizwiązekzterytorium
państwowym,uzasadniającywykonywaniejurysdykcjiprzezdanepaństwo60.
Przyjmujesię,żepaństwomożewykonywaćjurysdykcję,jeżelidziałaniapo-
dejmowanepozaswoimterytoriumwywołująskutkinaterytoriumdanegopań-
stwa.Państwomożerównieżzapewnićochronęswoichpodstawowychinteresów
przeddziałaniamipodejmowanymiprzezcudzoziemcówpozaswoimterytorium
(tzw.zasadaochronna–protectiveprinciple).Przedmiotkontrowersjistanowi
tzw.zasadaosobowabierna(passivepersonalityprinciple),którapoleganasą-
dzeniucudzoziemcówzaprzestępstwapopełnionepozaterytoriumdanegopań-
stwaprzeciwkointeresomobywatelitegopaństwa61.Prawomiędzynarodowe
zakazujewkażdymraziewykonywaniajurysdykcjiwdanejsprawie,jeżelinie
zachodziistotnyzwiązektejsprawyzdanympaństwem62.Jurysdykcjaekstery-
torialnamożemiećnaceluwyłączniezapobieganieistotnymszkodomnawłas-
59Cyt.za:P.Daillier,A.Pellet,N.QuoncDinh,Droitinternationalpublic,Paris1999,s.459–
–460.
60
Natematpojęciajurysdykcjiwprawiemiędzynarodowymzob.m.in.M.Akerhurst,
JurisdictioninInternationalLaw,BritishYearbookofInternationalLaw1972–73;F.A.Mann,The
DoctrineofJurisdiction,RCADI,1964–I;tenże,TheDoctrineofJurisdictionRevisited,RCADI,
1984–III;B.H.Oxman,JurisdictionofStates,w:EPIL,t.3;M.Płachta,Jurysdykcjapaństwa
wsprawachkarnychwobeccudzoziemców,StudiaPrawnicze1992,nr1–2;M.Wasiński,Ju-
rysdykcjalegislacyjnapaństwawprawiemiędzynarodowympublicznym,PiP2002,z.3.Wniniej-
szejrozprawietermin„jurysdykcja”jestużywanywszerokimznaczeniu,jakowyznaczonyprzez
prawomiędzynarodowezakres(terytorialnyipodmiotowy)władzypaństwowej.Jurysdykcjawtym
znaczeniuobejmujem.in.kompetencjepaństwawsprawachocharakterześciślewewnętrznym.
61B.H.Oxman,op.cit.,s.58.
62W.Meng,ExtraterritorialEffectsofAdministrative,JudicialandLegislativeActs,w:EPIL,
t.2,s.340.
28
