Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Historiapojęcia
15
PostaciąnajbardziejznaczącądlarozwojurefleksjinadJOS
byłżyjącynaprzełomieXVIIIiXIXwiekuwybitnyniemieckiję-
zykoznawcaWilhelmvonHumboldt(1767-1835).Niesposóbnie
wspomniećojegorozległychzainteresowaniachorazimponującej
działalnościnaukowejipublicznej:byłtakżefilozofemikrytykiem
literackimorazmężemstanuizałożycielem(nanowatorskichzasa-
dach)uniwersytetuwBerlinie,istniejącegodziśpodnazwąHum-
boldtUniversitätzuBerlin(UniwersytetHumboldtawBerlinie)
2
;
interesowałsięrównieżm.in.antropologiąiarcheologią.OdHa-
mannaiHerderaWilhelmvonHumboldtprzejąłideę,żejęzykjest
organemmyślenia.Posługiwałsiępojęciemduchipisałowpły-
wiejęzykaojczystegonaduchadanegonarodu.Uważał,żejęzyk
niejestproduktem(ergon),leczenergią(energeia)iże-zwłaszcza
wpostacimówionej-stanowiżywyproces(Humboldt1965:147).
Danyjęzykukazujewewnętrzneżycieswoichużytkowników,za-
temskoroużytkownicyróżniąsięodsiebie,podobnieróżniąsię
języki.Humboldtpisałteżostrukturzejęzykaiotym,żejestto
mającyokreślonezasadysystem,aniepoprostuzbiórsłów.Pod-
kreślałtakżetwórczycharakterjęzyka:„inwentarzsłówisystem
reguł,zwanyprzeznasjęzykiem,wmyśleniu,mówieniuizapi-
siestalemusibyćzapładnianyprzezżywyumysł(ł)”(Humboldt
2002:431).
ZnaczącesąnawetsametytułydziełHumboldta,np.jego
ostatniejpracy,awłaściwietylkowstępudonieukończonego
przedśmierciąnajwiększegodziełaojęzykukawi,wydanegopod
tytułemÜberdieVerschiedenheitdesmenschlichenSprachbaues
undihrenEinflussaufdiegeistigeEntwicklungdesMenschenge-
schlechts.WpolskimtłumaczeniuTeresyDmochowskiejtytułten
brzmi:Oróżnicachwbudowieludzkichjęzykóworaz
ichwpły-
wienaduchowyrozwójrodzajuludzkiego
(Hum-
boldt1965:141;podkreśl.AG).
JanuszAnusiewicz(1999)iElizaPieciul-Karmińska(2007:11)
wskazują,żewłaśnieHumboldtjestuważanyzatwórcępodstaw
koncepcjijęzykowegoobrazuświata,alePieciul-Karmińskaprzy-
2
NazwypodajęzaEncyklopediąPWN,online:https://encyklopedia.pwn.pl/has-
lo/Uniwersytet-Humboldta;3991415.html(dostęp2.10.2017).
