Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Historiapojęcia
17
czadorzeczywistości.Teoriarelatywizmujęzykowego,nazywana
równieżhipoteząSapira-Whorfa(choćSapiriWhorfnieopracowali
jejwspólnie-rozwinąłjąWhorfnabaziekoncepcjiSapira),głosi,że
danyjęzyknietylewyraża,ilekształtujepojęcia,aodmien-
nesposobypostrzeganiarzeczywistościwidocznesąwewszystkich
częściachsystemudanegojęzyka.Hipotezaznanajestwpostaci
słabejimocnej;wedługtejpierwszejjęzykwpływanamyślenie,
awedługdrugiejjęzykjedeterminuje.ZdaniemAnnyWierzbickiej
aniSapira,aniWhorfanienależypostrzegaćjakoprzedstawicieli
skrajnegodeterminizmu(Wierzbicka1978:22).
Whorfpodkreślałdoniosłośćbadańnadjęzykamiegzotycz-
nymi,dziękiktórymdoszedłdo„szokującychkonkluzji”(Whorf
1982:285),niemożliwychdoosiągnięciaprzyanaliziejęzyków
indoeuropejskich.Teostatniecechujebowiem„uniformizm”,jako
„wykrojonewedletegosamegopodstawowegoszablonu”itworzące
współcześniefundament„pewnejhomogenicznejkultury”nabazie
łacinyigreki(Whorf1982:285).Badaniastrukturyrdzennychję-
zykówamerykańskichpoważnietenfundamentnaruszyły:
Okazałosiębowiem,żesystemjęzykowegozaplecza(innymisłowy-
gramatyka)niejestpoprostupewnymreproduktywnymnarzędziem
wyrażaniaidei,leczczynnikiemoweideekształtującym,programem
iprzewodnikiemaktywnościumysłowej,analizydoznańisyntezyin-
telektualnejkażdegoznas(Whorf1982:284).
UżyteprzezWhorfaokreślenieprogramobecnieprzywołujena
myśldomenękomputerów.Byćmożedziśnapisałby,żegramatyka
programujeludzkiemyślenie.Whorfpodważapojmowaną„wtra-
dycyjnymsensie”racjonalnośćilogikęmyślenia,wskazującnaich
zależnośćodokreślonegosystemugramatycznego
3
0
3
WedługWhorfa„uludzimówiącychSAE[czyliStandardAverageEuropean-
jesttookreśleniestworzoneprzezWhorfa-AG]filozoficzna»substancja«i»materia«
topojęciaakceptowanenatychmiastjakozdroworozsądkowe”(Whorf1982:190).
Bytyniepoliczalne,takiejakpowietrze,wodaczyskała,potrzebujądodatkowych
określeńilości,np.trochęlubdużo,tworzącznimikonstrukcjedopełniaczowe,jak
dużowody,trochępowietrza.TymczasemtakidualizmnieistniejewjęzykuHopi,
wktórym„wszelkierzeczownikisąnazwamiindywidualnymi”,np.słowowoda
