Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
WPROWADZENIE
nictwa,niekonieczniepierwszorzędnedziełasztuki,alebudynkiowłasnejfizjonomii,oryginalne
widoki,charakterystyczneulice,najczęściejwkombinacjizbujnązielenią,tworzącsylwetędającą
sięująćwartystycznącałość,orazopowiadająodobrychczasachispokojniejszymżyciu,doktó-
regodziśtaktęsknimy5.Miasteczkapolskiewporównaniudoośrodkóweuropejskichdoświadcza-
jąspecyficznychproblemówzewzględunaswojeuwarunkowania.Wielokrotnieniszczoneprzez
działaniawojenne,deformowanewokresiesocrealizmu,apotemmodernizmu,zsymptomamikry-
zysutożsamościwkroczyływokrestransformacjicałkowicienieprzygotowanedonowychrealiów
ipraktykgospodarkirynkowej6.Wregioniewarszawskim(największymwPolsce)nasileniekon-
fliktówiprzeobrażeńprzestrzennychjestbardzowyraźne.Historycznienajważniejszymmiastem
natymobszarzebyłaijestWarszawa,dlategoteżjużodXIXw.miastapołożonewstrefiejej
wpływuulegałyczęstomarginalizacjiinierozwijałysiętakszybkojakośrodkidalejpołożone.
WspółczesnastrefapodmiejskaWarszawy,definiowana7jakoobszarkilkunastugminpołożonych
wwojewództwiemazowieckich,posiadającychzniąkorzystnepowiązaniakomunikacyjne(kolejo-
weidrogowe)8utożsamianajestzaglomeracjąwarszawską,którejzewnętrznegraniceobejmują
obszaropromieniuok.50kmodstolicy9.RegiontenobjętybyłSzkicemPlanistycznymPowiatu
WarszawskiegoStanisławaRóżańskiego(1929)orazopracowaniemWarszawaFunkcjonalnaJana
ChmielewskiegoiSzymonaSyrkusa(1934),gdzieobszartennazwanoWarszawa–Max.Wokresie
Polskisocjalistycznejwiększośćpracplanistycznychprowadzonowobrębiedelimitowanegoob-
szaruWarszawskiegoZespołuMiejskiego,któryodreformyadministracyjnejw1975r.pokrywał
sięzgranicamiadministracyjnymistołecznegowojewództwawarszawskiego.Wszystkietemody-
fikacjegranicadministracyjnychzmieniałyzakreswpływówipowiązańprzestrzennychzlokalizo-
wanychwtejstrefieośrodkówmiejskich.Przekształcałasięteżznaczącoichstrukturaprzestrzenna
przezwprowadzenie„obcej”modernistycznejzabudowy„blokowej”wcentrachiosiedlimieszka-
niowych(częstonaskrajumiasta),któreprzyczyniłysiędonadmiernegorozrostupowierzchnio-
wegoorazzanikuspecyficznegomałomiejskiegoklimatu.Podwarszawskiemiastazaczęłyulegać
gwałtownymprzemianom,zwłaszczaodczasutransformacjiustrojowejwkońcuXXw.Przeobra-
żeniatezwiązanezsilnąpresjąurbanistycznączęstoumacniałylubgenerowałynowekonflikty
przestrzenne,coskutkujezanikiemładuprzestrzennego,atakżeutratąlokalnejtożsamości.
1.1.Przedmiot,zakresicelbadań
PrzedmiotembadańsąprocesyrozwojowemałychmiastwPolsce(do20tys.mieszkańców)
położonychwstrefachpodmiejskichwiększychośrodków.Badaniaprzeprowadzononaprzykła-
dziestrefypodmiejskiejWarszawy.
Zakresmerytorycznybadańobejmujezagadnieniaurbanistykiiarchitekturyorazzmian
krajobrazumiejskiego,jakiezaszłynaobszarachmałychmiastwwynikudwóchtransformacji
5
I.Drexler,Odbudowaniewsiimiastnazieminaszej,Lwów–Warszawa–Kraków1921,s.2.
6
M.Kochanowski,Miasto–wspólnedobroizbiorowyobowiązek...,Warszawa2004,s.6.
7
DefinicjęidelimitacjęstrefypodmiejskiejpodajeKrystynaSolarek,StrukturaPrzestrzennaWarszawy.Determinantywspółcze-
snychprzekształceń,Warszawa2013,s.23.
8
Analizydotycząceobecnejipotencjalnejurbanizacji,wedługEuropejskiejSieciObserwatoriówPlanowaniaPrzestrzennego,należy
prowadzićnatzw.obszarachpresji,wyznaczonychprzezwytyczenie45minizochrondojazdudomiasta,[za:]K.Solarek,Struktura
przestrzenna…,s.21.
9
PlanOgólnyZagospodarowaniaPrzestrzennegona1985rok,zatwierdzonyw1969r.,definiowałobszaraglomeracjiiokreślałgra-
niceWZM–WarszawskiegoZespołuMiejskiego.Szerzej:K.Domaradzki,PrzestrzeńWarszawy.Tożsamośćmiastaaurbanistyka,
Warszawa2016,s.84;J.M.Chmielewski,Koncepcjarozwojuaglomeracjiwarszawskiejajejstanobecny–Osiągnięciaiperspek-
tywyWarszawskiegoŚrodowiskaUrbanistówiPlanistówPrzestrzennychuprogu80-leciaTUP,Warszawa2002,s.58;J.M.Chmie-
lewski,StrukturaPrzestrzenna,[w:]S.Gzell(red.),KrajobrazarchitektonicznyWarszawykońcaXXwieku,Warszawa2002,s.15–19.
