Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.KRYZYSCZYZMIANA_OKŁOPOTACHZOPISEMWSPÓŁCZESNEJRZECZYWISTOŚCISPOŁECZNEJ
społecznychpytania,czymwogólejestspołeczeństwo,zwracauwagęJanPo-
leszczuksugerując,iżdziejesiętakbyćmożedlatego,żejesttopytaniefilo-
zoficzne,anienaukowe_pytanieo=istotę,,anieofaktyempiryczneiteorie
jewyjaśniające(2004,s.14).Akceptująctęsugestię,wartojednakwskazać
nafakt,żebezprzyjęciachoćbynajbardziejzgrubnego,roboczegookreślenia
owejistotyspołeczeństwa,niedasięwzasadnysposóbporównywaćróż-
nychjegoodmian,nitworzyćteoriiwspójnysposóbwyjaśniającychobser-
wowanefaktyempiryczne.
Braktegotypurefleksjiwewspółczesnejsocjologiiwiązaćbyzatemnale-
żałonietyleznaturątegokonkretnegopytania,ileznaturąpytań_iudziela-
nychnanieodpowiedzi_konstytuującychobecniepodstawowepodejściado
przedmiotubadań,metodorazzadańnaukiospołeczeństwie.Oweparadyg-
matycznepodejścia23wywodząsięzesporówwokółpytaniaoŹródłaładu
społecznegoioprocesyodpowiedzialnezajegopodtrzymanie.Oilepowszech-
nieprzyjmowanąbyłaijestodpowiedŹ,iżtym,cowytwarzaładspołecznysą
działaniajednostkowe,otylesposóbwyjaśnianiaowychdziałańróżniłsię
wzależnościodtego,czydokonywanybyłwramach_jaktonazywaGiddens
_ortodoksyjnegokonsensusuczyteż,rozwijanychwopozycjidoniego,
konkurencyjnychkoncepcji.
Byscharakteryzowaćoweróżnice,najprościejodwołaćsiędorozważańTho-
masaP.Wilsona(1970),którywyróżniającdwaprzeciwstawnepodejściado
analizydziałańspołecznych,dominującewsocjologiiodkońcalatsześćdziesią-
tych,określajemianemparadygmatunormatywnegoiparadygmatuinterpreta-
tywnego.Wpierwszymznich,charakterystycznymdlagłównegonurtusocjolo-
gii,określonecechydanegowzorudziałaniawyjaśnianesąostateczniewter-
minach,zjednejstrony,dyspozycjinabytychprzezjednostki,takichjakpostawy,
odczucia,wyuczonereakcjeipotrzeby,zdrugiej,społecznieusankcjonowanych
oczekiwań,którymjednostkajestpoddawana(s.59).Teostatniesązwykle
nazywaneoczekiwaniamiwiązanymizroląspołecznąidotycząnietyleindywi-
dualnychaktorów,ilewyodrębnionychpozycjispołecznych.
23Choćsocjologięzwykłosięujmowaćjakodyscyplinęwciążprzedparadygmatyczną,to
używająctegopojęciachcemypodkreślićfaktzdominowaniajejrozważańprzeztakiekonku-
rencyjnepodejścia,zktórychkażdenagruncieswychzałożeńproponujeodmienną,leczcało-
ściowąwizjęświataspołecznego.Towłaśniezbliżajedopojęciaparadygmatu,którystanowiąc
najogólniejszeramykoncepcyjneujmowaniaokreślonegoobszarurzeczywistości,niepodlega
jużdalszejproblematyzacji,stającsiępunktemwyjściadouprawianiadanejdyscypliny(por.
Kuhn2001).Należyjednakpamiętać,żewprzeciwieństwiedotegoklasycznegorozumienia,
istniejącewspółcześniekonkurencyjneparadygmatysocjologiicechujeto,żeżadenznichnie
możeuzyskaćprzewaginagrunciepodzielanegojęzykaczykryteriówoceny.Odnosisięwręcz
wrażenie,żewybórktóregośznichjestraczejkwestiągustuczyaktuwiary,niżuzgodnień
34
teoretycznychwramachdyscypliny.