Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Psychiatria
Uczeniemsięnazywamywzględnietrwałezmianywzachowaniu,powstają-
cepodwpływemdoświadczenia.Zmianyteobejmujązarównoprymitywnemo-
dyfikacjeobserwowaneubezkręgowców,jakizłożonedyspozycjeczłowieka,
np.gustyiuprzedzenia.Niektóreprosteformyuczeniasię,jakwdrukowanie,
habituacjaiwarunkowanieklasyczne,sąkojarzeniemnowegobodźcazodziedzi-
czonąreakcją.
Wdrukowanie(imprinting)powstajewyłączniewokreślonejfazierozwoju,
wtzw.okresiekrytycznym.Typowyprzykładwdrukowaniastanowipodążanie
pisklątzamatką.Nazasadziewdrukowaniajestteżnabywanamowawewcze-
snymdzieciństwie.
Habituacja(przyzwyczajenie)poleganazanikuwrodzonejreakcjinawielo-
krotniepowtarzanybodziec,poktórymnienastępujewzmocnienie.Mechanizm
tensłużyeliminowaniuzbędnychinformacjiisprzyjaskupieniuuwagi.Habitu-
acjawystępujenietylkowprzypadkubodźcówobojętnych,aleiwprzypadku
niebezpieczeństwa.JaktwierdziłAntoniKępiński,właśniedziękihabituacjimo-
gliśmyprzetrwaćwalkinafroncieiobozyzagłady,możemyteżsobieporadzić
zchorobąistarością.Niezdolnośćdohabituacjijestzjawiskiempatologicznym,
wprzewlekłymlękukażdy,nawetbłahybodziecjawisięjakoźródłozagrożenia.
Warunkowanieklasyczne(pawłowowskie)poleganaustaleniuzwiązkumiędzy
wrodzonąskłonnościądoreagowaniaasygnałemtowarzyszącymcelowireakcji.
Prezentacjabodźcaobojętnego(warunkowego)zewzmocnieniem(bodźcembez-
warunkowym)powoduje,żepopewnejliczbieskojarzeńreakcjębezwarunkową
wywołujesambodziec.Kojarzącprzykrybodziecbezwarunkowyzbodźcem
obojętnym,możnawytworzyćeksperymentalnielękoczekiwania.Prezentacja
wyłączniewzmocnieńnegatywnych,bezsygnałuostrzegawczego,wywołuje
sensytyzację,tzn.nadmiernereagowanienakażdybodziecizwiększonewydzie-
lanieprzekaźnikówsynaptycznych.Usensytyzowanychzwierzątdoświadczal-
nychstwierdzasięzmianymorfologicznewukładzienerwowym:wzakończe-
niachpresynaptycznychzwiększasięliczbairozmiaryaktywnychobszarówza-
wierającychpęcherzykisynaptyczne.Sensytyzacjamożesłużyćjakomodelprze-
wlekłegolęku.Azatemmożnasięwyuczyćnietylkoprzystosowania,aleiniedo-
stosowania.Zwiększeniekrzepliwościkrwiwchwilizagrożeniadobrzesłużyło
przygotowaniudowalkiprzez650pokoleń,które-wedługAlvinaTofflera-
przeżyliśmywjaskiniach.Dziśwalkaodbywasięraczejwkafkowskiejscenogra-
fiiitaknieadekwatnamobilizacjamożesięprzyczynićwyłączniedopowstania
zawału.Rozumowaadaptacjadozagrożeńjest,niestety,znaczniegorzejwy-
kształcona,mieliśmynajejwytworzenietylko150pokoleń.
Abysięczegokolwieknauczyć,przeżytedoświadczeniamusząpozosta-
wiaćtrwałeśladywukładzienerwowym,ponadtośladytemusząbyćmagazyno-
waneiwmiarępotrzebyodnajdywane.Procestennazywamypamięcią.Ślady
pamięcioweprzechowywanesąwtrzechodrębnychmagazynach.Niezinterpreto-
wanejeszczebodźcetrafiająpoczątkowodopamięcisensorycznej(ikonicznej-
bodźcówwzrokowych,echoicznej-bodźcówsłuchowych),gdzieutrzymująsię
odułamkasekundydokilkusekund,anastępnie,poprzetworzeniu,zostająprze-
niesionedozasobówpamięcidługotrwałej.Analiza,kodowanie,atakżeodtwa-
rzanieinformacjiwymagauruchomieniapamięcikrótkotrwałej,zwanejpamięcią
