Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OSOBOWOŚĆ
(Robins,2005).Naprzykład,jeślidzieckomaobojerodzicówchorychnaschizofre-
nię,zaburzeniepsychicznewdużejmierzeuwarunkowanegenetycznie,jegoryzyko
zachorowanianatęchorobęwynositylko50%.Coodpowiadazaresztęniewiado-
mych?Reszta,najogólniejmówiąc,jestdziełemśrodowiska,którekształtujenaszgod-
niezdobrzeznanymizasadamiwarunkowaniaiuczeniasiępoznawczego,psychologii
społecznejoraznadalzagadkowychprocesówepigenezy.
1.2.1.Jakieczynnikiśrodowiskowemająnajwiększywpływ
naosobowość?
Wieluteoretykówosobowościkładzienacisknawczesnedoświadczeniazdzieciństwa:
ztejperspektywytwojaosobowośćniemałozawdzięczatwoimrodzicom–nietylko
genom,jakieciprzekazali,lecztakżeśrodowisku,jakiecistworzyli.Wskrajnych
przypadkachdzieci,któreprawiewcaleniemiałykontaktówzludźmi,jakrównież
te,którezostałyporzuconeiwychowywałysięwnajgorszychsierocińcach,wyrastają
naosobyniepełnosprawnepodwzględemprawiewszystkichwskaźnikówzdrowia
fizycznegoipsychicznego(Nelsoniin.,2007;Spitz,1946).Nowebadaniapokazują,że
mózgidzieciwychowującychsięwzubożałymśrodowiskukurcząsię–tracąkomórki
nerwowewczęścizwanejwzgórzem,którawpływazarównonazdolnościpoznawcze,
jakifunkcjeodpowiedzialnezafizyczneprzetrwanie(Nobleiin.,2015).
Następnąkwestiązwiązanązwpływemśrodowiskanaosobowośćjestkolejność
narodzindzieciwrodzinie,ponieważkażdenastępnedziecko–odnajstarszegodo
najmłodszego–wychowujesięwniecoinnymśrodowisku.Czyjesteśnajstarszym
dzieckiem?Jeślitak,tomaszwiększąszansęniżtwojemłodszerodzeństwonazro-
bieniekarierywzawodziewymagającymwykorzystaniazdolnościintelektualnych,
jaktwierdziteoretykpsychologiirozwojowej,FrankJ.Sulloway(1996).Pierworodne
dziecimająwiększąszansęstaćsięprezydentamiUSA,atakżeastronautami.Amoże
jesteśdzieckiemnajmłodszym?Prawdopodobniemaszwiększąskłonnośćdorozśmie-
szanialudziniżtwojebardziejpoważne,starszerodzeństwo.Pewienszczególnyprzy-
kładilustrujetętezę:wbadaniachSullowayanad700braćmi,zawodowymigraczami
wbaseball,okazałosię,żemłodsibraciabyliskłonnibardziejryzykować,naprzykład
usiłującpodkradaćsiędobazy,niżichbardziejkonserwatywni,pierworodnibra-
cia.Wdodatkumłodsibraciabylibardziejskuteczni,jeślipodejmowalitakieryzyko
(SullowayiZweigenhaft,2010).Nawiasemmówiąc,MaryCalkins,mającadużeosią-
gnięciaintelektualne,jakonajstarszazpiątkidzieciwswojejrodziniepasujedotego
wzorca.(Musimydodać,żeniktniesądzi,iżtewzorcezawszesięsprawdzają;obrazują
onejedyniestatystyczneprawdopodobieństwa).
Kwestięspornąstanowito,jaktrwałyjestwpływśrodowiskarodzinnego,kiedy
zaczynająnanasoddziaływaćdorastającyrówieśnicy(Harris,1995)ikiedywokresie
dojrzewaniakształtujesięnaszaniepowtarzalnatożsamość.Wpływśrodowiskajest
takistotny,żepsychologosobowościWalterMischel(2003)sugerował,iżprzeważaon
zwyklenadwszystkimiinnymiwpływami–łączniezwszelkimicechamiwrodzonymi.
Pomyśltylko,jakczęstowciągudniareagujeszpoprostunawymogiśrodowiska,
10
