Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PSYCHOLOGIASPOŁECZNA
tymbędziesprawdzananowametodadoskonaleniauczeniasięipamięciuludzi,pole-
gającanakaraniuichzabłędy.„Wiemy–mówi–żepozytywnewzmacnianiepopraw-
nychreakcjimakluczoweznaczeniedlarozwojupamięciuzwierzątiludzi.Teraz
chcemysprawdzić,czykaraniekogośzaniepoprawnereakcjebędziemiałopodobny
efekt”.Mężczyźniciągnązapałki,bywylosować,ktobędziegrałrolęnauczyciela,akto
ucznia.Zdajesię,żetobezznaczenia,ktobędziekim.
Zadaniejestproste.Billbędziegrałrolęnauczyciela,dyktującDouglasowi,czyli
„uczniowi”,listęzłożonązparwyrazówdozapamiętaniawokreślonymczasie.Za
każdymrazem,kiedy„uczeń”udzielapoprawnejodpowiedzi,„nauczyciel”nagradza
gowerbalnie,mówiąc„dobrze”lub„słusznie”.Gdy„uczeń”sięmyli,„nauczyciel”
manacisnąćprzycisknagroźniewyglądającymaparacie,którynatychmiastaplikuje
wstrząselektryczny,abyukaraćbłąd.
Generatorwstrząsówma30przycisków,odniskiegopoziomunapięcia(15V),które
przykażdymkolejnymprzyciskuwzrasta,ażwkońcuosiąga450V
.Natablicysterow-
niczejzaznaczonoprzykażdymprzyciskuzarównonapięciewwoltach,jakisłowny
opisjegopoziomu.Naprzykład25.poziom(375V)określonojako„Niebezpieczeń-
stwo,ciężkiwstrząs”,apoziomy29.i30.(435i450V)natablicysterowniczejozna-
czonopoprostuzłowieszczymXXX.Następnieeksperymentatorzwracauwagę,żeza
każdymrazem,gdy„uczeń”popełnibłąd,„nauczyciel”musiwymierzyćmuwstrząs
owyższymnapięciu,naciskająckolejnyprzycisk.
„Uczeń”zostajeodprowadzonydosąsiedniegopomieszczenia,gdzieprzywiązuje
sięmuręcedokrzesłaiprzymocowujeelektrodędoprawegonadgarstka.„Nauczy-
ciel”wsąsiednimpokojubędziezapomocągeneratoraaplikować„uczniowi”wstrząs
–gdytentylkopopełnijakikolwiekbłąd.Dougwspomina,żechorujetrochęnaserce
imanadzieję,iżwstrząsyraczejmuniezaszkodzą.Eksperymentatoruspokajago,
żebysięniemartwił,żewstrząsymogąstaćsięsilne,aleniespowodujążadnegotrwa-
łegouszkodzenia.Billmaprzeprowadzićsprawdzian,porozumiewającsięzDougla-
semprzezinterkom,aeksperymentatorwtymczasiebędziestałobokBilla.
PoczątkowoDouglasradzisobiedobrze,uzyskującnagrodywpostacipochwał
Billa,leczwkrótcezaczynapopełniaćbłędy,poktórychBillnatychmiastwłączaprzy-
ciskipowodująceaplikowaniewstrząsów.PonieważDouglasmylisięcorazczęściej,
poziomnapięciawzrasta,aonskarżysię,żewstrząsyzaczynająsprawiaćmuból.
Przy75woltachnarzekaijęczy,przy150woltach(10.poziom)majużdośćidomaga
się,żebygozwolnićztegoeksperymentu.Billspoglądazniepokojemnaekspery-
mentatora,którykiwagłową,żetrzebakontynuować.Gdypoziomintensywności
wstrząsówwzrasta,„uczeń”krzyczyiprzypomina,żemachoreserce.Billjestteraz
naprawdęzmartwiony:„Proszępana,ktobędzieodpowiedzialny,jeślicośsięstanie
temupanu?”.Eksperymentatoruwalniagoodtroskioosobistąodpowiedzialność,
oznajmiając:„Jabędęwpełniodpowiedzialny,ateraz,nauczycielu,kontynuujswoje
zadanie”.Dalszepróby,dalszekrzykizsąsiedniegopomieszczenia.Billwahasię,pyta,
czypowinienkontynuować,aleeksperymentatoruparcietwierdzi,żeniemawyboru
imusirobićtonadal.
Przy300woltach„uczeń”domagasię,żebygouwolniono,iuskarżasięgłośniej
naswojąchorobęserca.Billmajużdośćiwerbalniewyrażasprzeciw:„Niemogę
4
