Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
huśtawkaemocjiiemocjonalnydtr
45
icharakterystycznytylkodlaniejprogramdziałania(np.Frijda,1986;OatleyiJenkins,2003).
Uczucieszczęścia,naprzykład,pojawiasiępodwpływemosiągnięciaprzezpodmiotpodcelu
jakiegośdziałaniaiuruchamiaprogramskierowanynakontynuowanieplanudziałaniaimo-
dyfkowaniego,jeśliokażesiętokonieczne.Smutekpojawiasięwkonsekwencjiniepowodzenia
wrealizacjiważnegozamiarulubutratybieżącegocelu,auruchamianyprzezeńprogrampole-
gananierobieniuczegokolwiek(pasywności),konstruowaniunowegoplanudziałania,względ-
nienaposzukiwaniupomocy
.
Interesującynaswtymmiejscuszczególnie,lękuruchamianatomiastreakcjępolegającą
nazatrzymaniubieżącychdziałańizarazemwzrościeczujnościwobeczewnętrznegośrodowi-
ska,bezruchulubucieczce(np.Denny
,1991;Tomkins,1991;TumaiMaser
,1985).Ponieważ
wwiększościprzypadkówlękpojawiasięwwarunkachzagrożeniapodmiotulubkonfliktu
międzywytoczonymiprzezeńcelami,reakcjatakajestzwykleadekwatna.Wbadanychprzez
naswarunkach,gdynagleznikająźródłalęku,uruchamianyprzeztęemocjęprogramdziała-
niaprzestajebyćadekwatnydlazmienionychokoliczności.Programnowy
,którybyłbywtej
nowejsytuacjistosowny
,niejestnatomiastjeszczeprzezpodmioturuchomiony
.Człowiekznaj-
dujesięwięcwspecyfcznym(izapewnekrótkotrwałym)stanie„międzyprogramami”.Re-
alizacjajednegoznichzostałazawieszonapoprzeznagłezniknięciebodźcauzasadniającego
przeżywanieemocjilęku,aprogramnowy
,będącyodpowiedziąnanowąsytuację,niezostał
jeszczeuruchomiony
.Założyćmożna,żewarunki,wktórychczasowożadenprogramniesteru-
jedziałaniempodmiotu,zmuszajągododziałańautomatycznych,wykorzystującychgotowe,
uformowanewprzeszłościwzorcezachowań.Konsekwentniemożnawięcprzyjąć,żewwa-
runkach„lęk-ulga”człowiekbędziefunkcjonowałwsposóbbezrefleksyjny
.Bezrefleksyjność
owabędziemiałacharakterpoznawczyiwynikaćbędziezbrakuwolnychzasobówpoznaw-
czych,któremożnabyzaangażowaćwanalizębieżącegodziałania.Naszedalszebadania
potwierdziłytozałożenie.Ludziewstaniehuśtawkiemocjonalnejmielinp.kłopotyzprostymi
obliczeniamiarytmetycznymi(Dolińskiiin.,2002),czyteżwykonywalicałkowicieabsurdal-
nepolecenieprzełożeniasłuchawkidodrugiegouchapodczasrozmowytelefonicznej(Nawrat
iDoliński,2007).
Wartonakonieczastanowićsięnadrelacją,wjakiejtechnikahuśtawkiemocjonalnejpozo-
stajedotechnikidobrzetorozegraj,omówionejwpoprzednimpodrozdziale.Podobieństwo
porównywanychtechnikpolegam.in.natym,żewobuprzypadkachmamydoczynieniazsy-
tuacjąniecodzienną-zaburzonyzostajerutynowyprzebieginterakcjiprzezwprowadzenie
elementudezorganizującegozdarzenie.WprzypadkuDTRmamyprzytymdoczynieniazna-
głązmianąnapoziomiefunkcjonowaniapoznawczego,awprzypadkuhuśtawkiemocjiznagłą
zmianąnapoziomiefunkcjonowaniaemocjonalnego.Wstanieulginastępującejposilnym
lękudochodzijednak,cojużwcześniejpodkreślałem,takżedozaburzeńwsferzepoznawczej.
