Psychologia rozwoju człowieka

Janusz Trempała

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-21508-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

560

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Psychologia rozwoju człowieka. Red. Trempała, Janusz . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019, 560 s. ISBN 978-83-01-21508-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Trempała, J.

T1 Psychologia rozwoju człowieka

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2019

SN 978-83-01-21508-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 239314, author = "", editor = "Trempała, Janusz", title = "Psychologia rozwoju człowieka", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2019", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-21508-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Trempała, Janusz

TI - Psychologia rozwoju człowieka

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2019

SN - 978-83-01-21508-8

ER -

Netografia (standard APA):

. Red. Trempała, Janusz. Psychologia rozwoju człowieka [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019 [dostęp: 06 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/psychologia-rozwoju-czlowieka-janusz-trempala-239314.

Nowoczesny polski podręcznik psychologii rozwojowej pokazujący ewolucję dyscypliny, stan obecny i perspektywy przyszłych badań.

Książka prezentuje:

teoretyczne podstawy badań nad rozwojem pozwalające zrozumieć i wyjaśnić zmiany w...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-21508-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

560

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

PRZEDMOWA12
I. PODSTAWY PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA redakcja Janusz Trempała 18
1. KSZTAŁTOWANIE SIĘ NAUKOWEJ PSYCHOLOGII ROZWOJU CZŁOWIEKA Maria Kielar-Turska 20
1.1. Poglądy na dziecko i dzieciństwo20
1.1.1. Obraz dzieciństwa w okresie średniowiecza21
1.1.2. Obraz dzieciństwa w okresie Oświecenia i Romantyzmu22
1.1.3. Obraz dzieciństwa w XIX wieku23
1.1.4. Obraz dzieciństwa w XX wieku23
1.1.5. Obraz dzieciństwa na początku XXI wieku24
1.2. Prekursorzy badań nad rozwojem25
1.2.1. Początki naukowych badań w XIX wieku25
1.2.2. Prace okresu międzywojennego29
1.2.3. Początki koncepcji rozwoju człowieka w ciągu życia33
1.2.4. Prekursorzy badań nad rozwojem w Polsce35
1.3. Krótka historia podstawowych dylematów w rozważaniach nad rozwojem39
1.4. Przedmiot, zadania i działy współczesnej psychologii rozwojowej40
1.5. Podsumowanie43
2. NATURA ROZWOJU PSYCHICZNEGO Janusz Trempała45
2.1. Pojmowanie rozwoju45
2.1.1. Pojęcie rozwoju45
2.1.2. Cechy zmian rozwojowych48
2.2. mian rozwojowych53
2.2.1. Zmiany ontogenetyczne53
2.2.2. Czas i zakres występowania zmian54
2.3. Mikro- i makroskopowe modele przebiegu zmian rozwojowych55
2.2.3. Klasyfikacja uogólniająca55
2.3.1. Mikro- i makrorozwój55
2.3.2. Poziom makroskopowy56
18. WSPIERANIE MŁODZIEŻY W ZAKRESIE SAMOPOZNANIA, PLANOWANIA WŁASNEGO ŻYCIA ORAZ PODEJMOWANIA DECYZJI DOTYCZĄCYCH WŁASNEJ PRZYSZŁOŚCI Maria Czerwińska-Jasiewicz57
2.3.3. Poziom mikroskopowy57
2.4. W kierunku ogólnego modelu przebiegu zmian rozwojowych59
2.4.1. Indywidualny charakter zmian rozwojowych60
2.4.2. Relacyjność zmian rozwojowych62
2.5. Podsumowanie65
3. MECHANIZM ZMIANY ROZWOJOWEJ Janusz Trempała67
3.1. Natura a kultura67
3.1.1. Dziedziczenie i dojrzewanie67
3.1.2. Środowisko i nabywanie doświadczeń70
3.2. Geny a środowisko75
3.2.1. Odziedziczalność cech zachowania75
3.2.2. Geny a środowisko w ciągu życia ludzkiego77
3.2.3. Współdziałanie genów i środowiska w ciągu życia78
3.3. W kierunku ogólnego modelu wyjaśniania zmian rozwojowych80
3.3.1. Rozwój jako funkcja ogólnej sytuacji80
3.3.2. Rozwój jako funkcjonowanie w procesie zmian o charakterze adaptacyjnym81
3.3.3. Neorealizm w poszukiwaniu ogólnego modelu rozwoju85
3.4. Podsumowanie86
4. TEORIE ROZWOJU PSYCHICZNEGO Hanna Liberska88
4.1. Klasyfikacje teorii rozwoju psychicznego88
4.2. Wybrane teorie i koncepcje rozwoju człowieka89
4.2.1. Teorie psychoanalityczne89
4.2.2. Teorie behawiorystyczne i uczenia się97
4.2.3. Teorie poznawcze102
4.2.4. Teorie etologiczne112
4.2.5. Podejście humanistyczne119
4.2.6. Podejście socjologiczne121
4.2.7. Podejście ekologiczne122
4.2.8. Podejście kontekstualno-dialektyczne124
4.3. Koncepcje rozwoju człowieka w polskiej literaturze psychologicznej130
4.3.1. Koncepcja strukturacji i restrukturacji doświadczenia Tyszkowej130
4.3.2. Koncepcja rozwoju aktywności Przetacznik‑Gierowskiej132
4.3.3. Koncepcja rozwoju w cyklu życia indywidualnego Niemczyńskiego134
4.3.4. Temporalny model rozwoju Trempały136
4.3.5. Funkcjonalna koncepcja rozwoju Porębskiej137
4.3.6. Biograficzna koncepcja rozwoju człowieka Pietrasińskiego138
4.3.7. Koncepcja osobowości rozwojowej Obuchowskiego140
4.4. Podsumowanie142
5. BADANIE ROZWOJU PSYCHICZNEGO CZŁOWIEKA Janusz Trempała i Marian Olejnik 144
5.1. Podejścia badawcze w psychologii rozwojowej144
5.1.1. Podejście skoncentrowane na zmiennych vs. na osobie144
5.1.2. Podejście statyczne vs. dynamiczne146
5.1.3. Paradygmat ilościowy vs. jakościowy149
5.2. Plany badań rozwojowych150
5.2.1. Ogólny Model Rozwoju Schaie’go150
5.2.2. Strategie tradycyjne151
5.2.3. Strategie sekwencyjne153
5.3. Analiza danych o rozwoju: analiza różnic, analiza korelacji, dopasowanie modeli154
5.4. Problemy etyczne w badaniach nad rozwojempsychicznym157
5.5. Podsumowanie159
II. ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ŻYCIA redakcja Maria Kielar-Turska162
6. Okres prenatalny Dorota Kornas-Biela164
6.1. Embrionalny okres życia164
6.1.1. Biologiczne warunki poczęcia164
6.1.2. Embrionalny rozwój człowieka166
6.2. Płodowy okres życia170
6.2.1. Rozwój fizyczny170
6.2.2. Rozwój motoryczny174
6.2.3. Rozwój zmysłów176
6.2.4. Dojrzewanie układu nerwowego180
6.2.5. Komunikacja prenatalna183
6.3. Narodziny jako etap rozwojowy186
6.2.6. Wykrywanie nieprawidłowości w rozwoju dziecka186
6.4. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie prenatalnym187
7. Wczesne dzieciństwo Marta Białecka-Pikul 189
7.1. Wiek niemowlęcy. Pierwszy rok życia189
7.1.1. Noworodek189
7.1.2. Rozwój psychomotoryczny niemowlęcia191
7.1.3. Rozwój społeczny niemowlęcia: poznanie społeczne, komunikacja, przywiązanie200
7.1.4. Rozwój emocjonalny, temperament i samoświadomość niemowląt204
7.2. Wiek poniemowlęcy. Drugi i trzeci rok życia206
7.2.1. Rozwój fizyczny i motoryczny206
7.2.2. Rozwój poznawczy207
7.2.3. Rozwój komunikacji i języka209
7.2.4. Rozwój społeczny i emocjonalny211
7.2.5. Rozwój pojęcia Ja, temperament i aktywność213
7.3. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie wczesnego dzieciństwa217
8. ŚREDNIE DZIECIŃSTWO – WIEK PRZEDSZKOLNY Maria Kielar-Turska 219
8.1. Rozwój fizyczny i motoryczny219
8.2. Rozwój poznawczy221
8.2.1. Sprawności percepcyjne221
8.2.2. Funkcje zarządzające222
8.2.3. Pamięć223
8.2.4. Myślenie225
8.2.5. Reprezentacja poznawcza229
8.3. Sprawności językowe i komunikacyjne232
8.4. Rozwój emocjonalny236
8.5. Rozwój społeczny238
8.6. Dziecięca moralność240
8.7. Osobowość dziecka241
8.8. Formy aktywności243
8.9. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie średniego dzieciństwa246
9. PÓŹNE DZIECIŃSTWO – MŁODSZY WIEK SZKOLNY Anna Kołodziejczyk251
9.1. Rozwój fizyczny i motoryczny252
9.2. Rozwój poznawczy252
9.1.1. Rozwój fizyczny252
9.1.2. Sprawność motoryczna252
9.2.1. Rozwój myślenia logicznego252
9.2.2. Zmiany rozwojowe w przetwarzaniu informacji253
9.2.3. Obraz świata257
9.3. Sprawności językowe i komunikacyjne259
9.3.1. Świadomość językowa i rozumienie wypowiedzi259
9.3.2. Sprawności komunikacyjne259
9.3.3. Język pisany260
9.4. Rozwój społeczny i emocjonalny262
9.4.1. Rozwój percepcji społecznej262
9.4.2. Rozwój relacji z innymi262
9.4.3. Rozwój rozumienia i wyrażania emocji264
9.5. Rozwój moralny266
9.6. Osobowość268
9.7. Formy aktywności270
9.8. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie późnego dzieciństwa271
10. DORASTANIE Anna Oleszkowicz i Alicja Senejko276
10.1. Rozwój biologiczny276
10.1.1. Rozwój fizyczny i motoryczny, czyli osiąganie wyglądu człowieka dorosłego276
10.1.2. Rozwój seksualny – ku zachowaniom intymnym278
10.2. Rozwój poznawczy280
10.2.1. Przejście w myśleniu od prymatu rzeczywistości do prymatu możliwości280
10.2.2. Rozwój świadomości: od świadomości praktycznej do autorefleksji281
10.2.3. Rozwój poznawczy a myślenierelatywistyczne w okresie dorastania281
10.2.4. Rozwój poznawczy w okresie dorastania z perspektywy teorii przetwarzania informacji282
10.3. Rozwój emocjonalny283
10.2.5. Pamięć w okresie dorastania283
10.3.1. Od chwiejności do stabilizacji uczuciowej283
10.3.2. Rozwój ku wyższej uczuciowości285
10.4. Rozwój osobowości286
10.4.1. Przejście od niespójnego i niestabilnego Ja do Ja zintegrowanego286
10.4.2. Rodzaje sytuacji trudnych doświadczanych przez współczesnych dorastających287
10.4.3. Tożsamość indywidualna jako najistotniejszy czynnik integrujący osobowość dorastających288
10.4.4. Rozwój tożsamości290
10.5. Rozwój moralny291
10.5.1. Przejście od heteronomii do autonomii moralnej291
10.5.2. motywacja zaangażowana w zachowanie etyczne292
10.6. Rozwój społeczny294
10.5.3. Płeć oraz kulturowe uwarunkowania rozwoju moralnego dorastających294
10.6.1. Zmiany w relacjach z rodzicami i rówieśnikami294
10.6.2. Odnajdywanie swojego miejsca w społeczeństwie296
10.7. Zachowanie młodzieży – przegląd wybranych zagadnień297
10.7.1. Zachowania pozytywne297
10.7.2. Zachowania negatywne298
10.8. Podstawowe formy aktywności300
10.9. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie dorastania300
11. WCZESNA DOROSŁOŚĆ Ewa Gurba304
11.1. Wkraczanie w dorosłość304
11.2. Pojęcie „dorosłości” w rozumieniu młodzieży i badaczy306
11.3. Rozwój fizyczny309
11.4. Rozwój emocjonalny i społeczny310
11.4.1. Rozwój emocjonalny310
11.4.2. Związki intymne311
11.4.3. Małżeństwo i rodzina312
11.4.4. Aktywność zawodowa314
11.5. Rozwój poznawczy315
11.5.1. Perspektywa psychometryczna315
11.5.2. Perspektywa genetyczno‑epistemologiczna316
11.6. Rozwój moralny320
11.7. Osobowość młodego dorosłego, czyli o dojrzałości psychicznej322
11.7.1. Zmiany w strukturze Ja322
11.7.2. Zmiana i ciągłość w obrębie cech osobowości323
11.7.3. Rozwój tożsamości325
11.8. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości326
12. ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ Marian Olejnik 329
12.1. Rozwój fizyczny329
12.1.1. Funkcje czuciowe329
12.1.2. Funkcje psychomotoryczne330
12.1.3. Ogólny stan zdrowia330
12.2. Rozwój poznawczy331
12.2.1. Inteligencja psychometryczna331
12.2.2. Prywatne teorie inteligencji332
12.2.3. Myślenie postformalne333
12.2.4. Wiedza „ekspertywna”333
12.3. Rozwój emocjonalny i społeczny334
12.3.1. Kryzys wieku średniego334
12.3.2. Rozwój uczestnictwa w pracy zawodowej335
12.3.3. Aktywność społeczna w rodzinie336
12.4. Rozwój osobowości337
12.4.1. Modele stabilności337
12.4.2. Modele wzrostu339
12.5. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie średniej dorosłości340
13. PÓŹNA DOROSŁOŚĆ Maria Straś-Romanowska343
13.1. Wkraczanie w okres późnej dorosłości343
13.2. Biologiczny wymiar starzenia się344
13.2.1. Mechanizmy starzenia się345
13.3. Społeczny wymiar starzenia się347
13.3.1. Style funkcjonowania ludzi starszych348
13.3.2. Role społeczne w późnej dorosłości348
13.4. Starzenie się w wymiarze życia psychicznego350
13.4.1. Zmiany dotyczące funkcji poznawczych350
13.4.2. Starzenie się w wymiarze osobowości354
13.4.3. Mądrość człowieka starego359
13.5. Jakość życia w późnej dorosłości361
13.6. Kres życia – umieranie362
13.7. Podsumowanie. Charakterystyka zmian rozwojowych w okresie późnej dorosłości364
III. STOSOWANA PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA: WYBRANE ZAGADNIENIA redakcja Adam Niemczyński i Maria Czerwińska-Jasiewicz 368
Wiedza o rozwoju człowieka w sferze edukacji369
14. PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJU SFERY METAPOZNAWCZEJ W TEORII I PRAKTYCE NAUCZANIA Maria Ledzińska i Ewa Czerniawska370
14.1. Zmiany w świecie, zmiany w nauczaniu370
14.2. Psychologia poznawcza jako kontekst analiz371
14.3. Uczenie się w ujęciu poznawczym372
14.4. Metapoznanie373
14.4.1. Istota, struktura, rozwój373
14.4.2. Związki metapoznania ze sferą poznawczą374
14.4.3. Kontrola jako istotne ogniwo metapoznania375
14.5. Metapoznanie w praktyce nauczania376
14.5.1. Zasady nauczania z perspektywy poznawczej376
14.5.2. Etapy nauczania378
14.6. Podsumowanie380
15. PRAKTYCZNE IMPLIKACJE WIEDZY O ROZWOJU SPOŁECZNO-MORALNYM Adam Niemczyński381
15.1. Użyteczność wiedzy o rozwoju społeczno‑moralnym381
15.2. badań nad rozwojem społeczno-moralnym382
15.2.1. Natywizm i charakter moralny382
15.2.2. Empiryzm i moralny hedonizm384
15.3. Psychologia poznawczo-rozwojowa i jej intencjonalizm moralny385
15.4. Strategia stosowania wiedzy o rozwoju społeczno‑moralnym390
15.5. Podsumowanie393
16. ZARZĄDZANIE EDUKACJĄ WSPIERAJĄCĄ ROZWÓJ INDYWIDUALNY UCZNIÓW Jan Łuczyński396
16.1. Obszary edukacyjnego wspierania rozwoju396
16.1.1. Nabywanie wiedzy397
16.1.2. Orientacja w świecie wartości398
16.1.3. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych400
16.1.4. Rozwijanie umiejętności funkcjonowania w świecie społecznym404
16.1.5. Rozwijanie zdolności samopoznania i kierowania własnym rozwojem405
16.2. Zarządzanie edukacyjne407
16.3. Podsumowanie408
Wiedza o rozwoju człowieka w sferze opieki psychologicznej410
17. PRAKTYCZNA WIEDZA O ROZWOJU ŻYCIA RODZINNEGO Ludwika Wojciechowska412
17.1. Rodzina: definicje i właściwości412
17.2. Teorie rozwoju rodziny413
17.3. Przemiany w życiu rodziny na tle rozwoju jej członków419
17.4. Natura zmian w rodzinie w ciągu życia422
17.5. Podsumowanie422
18.1. Samopoznanie i samookreślenie jako główne zadania rozwojowe okresu dorastania424
18.1.1. Samopoznanie w procesie kształtowania się tożsamości młodzieży424
18.1.2. „Wrastanie” w społeczeństwo dorosłych a określanie siebie i swojej przyszłości przez młodzież425
18.1.3. Rozwój orientacji przyszłościowej młodzieży a samopoznanie425
18.1.4. Tworzenie koncepcji dotyczącej własnego życia oraz jego projektu427
18.2. Planowanie własnej przyszłości przez młodzież w okresie dorastania428
18.2.1. Style życia preferowane przez młodzież428
18.3. Decyzje młodzieży dotyczące własnej przyszłości429
18.2.2. Cele i plany życiowe młodzieży429
18.3.1. Główne rodzaje decyzji życiowych młodzieży429
18.3.2. Decyzje życiowe w kontekście teorii decyzji430
18.4. Przygotowanie młodzieży do planowania własnego życia i podejmowania decyzji dotyczących własnej przyszłości431
18.4.1. Podstawy teoretyczne oddziaływań431
18.4.2. Oddziaływania dotyczące planowania własnego życia i podejmowania decyzji dotyczących własnej przyszłości przez młodzież432
18.5. Podsumowanie433
19. WSPOMAGANIE FUNKCJONOWANIA LUDZI STARZEJĄCYCH SIĘ Ludmiła Zając-Lamparska 436
19.1. Możliwości pomyślnego starzenia się436
19.2. Wspomaganie funkcjonowania poznawczego osób starzejących się438
19.2.1. Selektywna optymalizacja procesów poznawczych438
19.2.2. Kompensacja w obszarze procesów poznawczych441
19.2.3. Mądrość jako nowe jakościowo zjawisko w funkcjonowaniu poznawczym osób starzejących się442
19.3. Wspomaganie funkcjonowania osób starzejących się na poziomie osobowościowym – samoocena i tożsamość443
19.3.1. Selektywna optymalizacja i kompensacja w zakresie samooceny443
19.3.2. Nowe jakościowo zjawiska w obszarze tożsamości445
19.4. Podsumowanie447
Zastosowania kliniczne wiedzy o rozwoju człowieka449
20. WSPOMAGANIE ROZWOJU OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ Małgorzata Kościelska450
20.1. Postacie niepełnosprawności intelektualnej451
20.2. Geneza niepełnosprawności intelektualnej451
20.2.1. Wady genetyczne451
20.2.2. Uszkodzenia układu nerwowego452
20.2.3. Choroby somatyczne i defekty percepcyjne w powstawaniu niepełnosprawności452
20.2.4. inne formy patologii środowiska453
20.2.5. Trauma psychiczna453
20.2.6. Zaburzenia intrapsychiczne453
20.2.7. Procesy inwolucyjne453
20.2.8. Proces patologizacji rozwoju prowadzący do niepełnosprawności intelektualnej453
20.3. Ogólne zasady wspomagania rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną454
20.3.1. Wspomaganie biofizyczne454
20.3.2. Wspomaganie środowiskowe454
20.3.3. Wspomaganie pedagogiczne455
20.3.4. Wspomaganie psychologiczne455
20.4. Wybrane problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych intelektualnie w różnych fazach życia456
20.3.5. Wspomaganie ogólnospołeczne456
20.4.1. Okres przed narodzeniem456
20.4.2. Narodziny457
20.4.3. Dzieciństwo457
20.4.4. Okres szkolny458
20.4.5. W kierunku dorosłości459
20.5. Podsumowanie461
21. WSPOMAGANIE OSÓB Z ZABURZENIAMI NALEŻĄCYMI DO AUTYSTYCZNEGO SPEKTRUM W PERSPEKTYWIE PSYCHOPATOLOGII ROZWOJOWEJ Ewa Pisula 463
21.1. Charakterystyka osób z zaburzeniami należącymi do autystycznego spektrum463
21.2. Wspomaganie rozwoju dzieci z autyzmem465
21.2.1. Wczesne wykrywanie i wczesna interwencja466
21.2.2. Wspieranie rozwoju dziecka z autyzmem w wieku szkolnym467
21.2.3. Trudności szkolne dzieci z autyzmem468
21.3. Wspomaganie rozwoju młodzieży i dorosłych469
21.3.1. Problemy związane z dorastaniem469
21.4. Podsumowanie470
21.3.2. Problemy rozwoju osób z autyzmem od dzieciństwa do dorosłości470
SŁOWNIK SŁÓW KLUCZOWYCH472
LITERATURA CYTOWANA478
INDEKS NAZWISK531
INDEKS RZECZOWY544
WYKAZ ŹRÓDEŁ ILUSTRACJI553
O AUTORACH554

1.1.Poglądynadzieckoidzieciństwo

(przemoc,molestowanie).Zkoleisystempaństwa

totalitarnegodoprowadziłdozniewoleniadzieciń-

stwa,traktującdzieckojakomateriałdoobróbki

wedługprzyjętejideologii(Makarenkisystemnob-

raborki”dziecka,faszystowskiHitlerjugend;Smo-

lińska-Theiss1997a;Bińczycka,Smolińska-Theiss

2005).Dzieckopozostajekategoriąopisywanąprzez

brak-jakoniekompetentne,chwiejne,nierzetelne,

nieposiadającewiedzy,zbytemocjonalne,podczas

gdydorosłegocechujekompetencja,stabilność,rze-

telność,wiedzairacjonalność.

BadaniaprowadzonepodkoniecXXwieku

(Johnson1993)wykazały,żepsychologiaukazuje

dzieckojakojednostkęcałkowicieodrębną,odmien-

nąoddorosłego,posiadającąwłasnewyjątkowepo-

trzebyicechy,specyﬁcznenakażdymetapierozwo-

ju.Zaznaczyłosięzmniejszeniezainteresowania

kwestiamirozwojuﬁzycznego,awzrostzaintereso-

waniarozwojempsychicznym.Zwracanouwagęna

znaczeniewczesnychdoświadczeńdzieckadladal-

szegorozwoju.Jakkolwiekodwoływanosiędonorm

rozwojowych,toczynionotoraczejwceluzachęce-

niadozwiększaniapotencjałudziecka,podkreślając

jegopodatnośćnaoddziaływaniazewnętrzne.Po-

nadtozwracanouwagęnapotrzebęnabywaniaprzez

rodzicówwiedzynaukowejorazkorzystaniazporad

specjalistów.WiekXXprzyniósłoptymistycznyob-

razdziecka,ukazującymożliwościjegorozwoju,

dostrzegającyjegopotrzeby,traktującygojakoby-

watela,członkawspólnoty,konsumenta,októrego

zabiegająróżneinstytucjeiorganizacje.

DostworzeniaobrazudzieckakońcaXXwieku

przyczyniłysiękoncepcjepoprzednichepok,ukazu-

jącedzieckojakoproduktoddziaływańzewnętrz-

nych(theconditionedchild,np.Locke),jakonatural-

nezjawisko,dzieckoautentyczne(theautenthicchild,

np.Rousseau),orazwspółczesne,wktórychdziecko

jawisięjakoproduktsocjalizacji,jakodzieckopoli-

tyczne(thepoliticalchild,np.Mead,Wygotski)oraz

jakorozwijającysię,konstruującysiebiepodmiot(the

developingchild,np.Csikszentmihályi).

Zwróconotakżeuwagęnazagrożenia,najakie

narażonebyłodzieckowXXwieku.Zagrożeniate

wynikałyzarównozniekorzystnychwarunkówżycia

(bieda,rozpadrodziny,przemoc,ograniczenieprze-

strzenirealnej,proponowaniewręcznieograniczonej

przestrzeniwirtualnej),jakiznadmiernegopragnie-

niadorosłychedukowaniadziecka,abystałosięjed-

nostkąwybitną,bezwzględunaswojemożliwości

(Polakow1989).Przygotowanorejestrokreślonych

doświadczeńdzieciństwa,dziękirealizacjiktórych

możnabyłootrzymaćdzieckorozwinięte,wyregulo-

wane,pozbawionezabawy,gotowenaszkolenia

icałkowicieniezdolnedosamodzielnegodziałania.

WiekXXprzyniósłpierwszeopracowaniedoty-

cząceokresudorastania,autorstwaHalla(1904),

wktórymautornawiązujedopoglądówRousseau.

Hallopisujedorastaniejakookresrekapitulującymo-

mentwhistoriiczłowiekaszczególnieburzliwy.Po-

strzegaadolescencjęjakookresoscylacjiiopozycji

międzyinercjąaekscytacją,przyjemnościąabólem,

pewnościąsiebieanieśmiałością,egoizmemaaltru-

izmem,społecznościąasamotnością,wrażliwością

agłupotą,wiedząaczynem,konserwatyzmemaiko-

noklazmem,zmysłamiaintelektem.Koniecokresu

dorastaniaoznaczanowenarodziny,kiedytorozwi-

jająsięnowe,wyższeiwpełnirozwinięteludzkie

cechy,podobniejakwmomencienarodzinwspółcze-

snejcywilizacji.ZdaniemKoopsaiZuckermana

(2003),najważniejszymczynnikiemwyodrębnienia

adolescencjibyłowydłużenieobowiązkowejnauki

szkolnej.WXXwiekuadolescencjastałasięuprzy-

wilejowanymijednocześnieupragnionymokresem

życia,łączącymwsobieﬁzycznąsiłę,naturalność,

spontanicznośćiradośćżycia.PodkoniecXXwieku

zauważono,żeokrestenjestsztuczniewydłużany:

przesuwasięjegorozpoczęcienalatawcześniejsze,

azakończenienacorazpóźniejsze5.

1.1.5.Obrazdzieciństwana

początkuXXIwieku

WiekXXIprzyniósłinnejeszczekoncepcjedziecka

idzieciństwa.Sąone,jakzauważaRyan(2008),wyni-

kiemstworzenianowegoparadygmatu,wktórymod-

chodzisięodtraktowaniadzieckajakoistotyprespo-

łecznejiodrzucasiędualizmdziecko-dorosły,

przyjmujenatomiast,żedzieciństwojestkategoriąpo-

litycznąispołeczną,dzieckozaśjestaktywnympod-

miotemdziałającymwspołeczeństwie.Wielubadaczy

zauważarównież,żerozmywająsięgranicemiędzy

dzieciństwemadorosłością(Lee2001;Buckingham

2008).Znaczącywpływnatenstanrzeczymatechno-

logia:dzieciidoroślikorzystająztychsamychme-

diów,aopanowującszybciejkompetencjemedialne,

stająsięnauczycielamidorosłych.Wewspółczesnym

ujęciudzieciństwauwagęzwracatraktowaniedziecka

jednocześniejakopoznającego,wiedzącegopodmiotu

orazjakoobiektuwiedzy.Ryanstwierdza,żewspół-

czesnebadanianaddzieciństwembudująprzestrzeń

KoopsiZuckerman(2003)piszą,żeniektórzyautorzy

uważajązaadolescentówosobymiędzy10a30rokiemżycia.

Brak wyników

Psychologia rozwoju człowieka

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra