Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
98
KINGAPIBER-DĄBROWSKA,GRZEGORZSĘDEK
zaprzeczanegatywnemuobrazowi„swojej”kategorii?
człowiekazmagającegosięzokreślonymzadaniemumy-
Dooptymistycznejodpowiedzitwierdzącejskłaniabada-
słowym,żeswoimpoziomemwykonaniapotwierdziopi-
nieBłochiDolińskiego(opisanewniniejszymnumerze),
niędeprecjonującą„jego”kategorię.Dlategowłaśnietę
dotyczącesytuacjispołecznej,którejmożemydoświad-
swoistąobawęprzedporażkąnazwanostereotypethreat,
czyćnacodzień.OtóżAutorzybadali,jaknasympatię
cowpolskiejliteraturzetłumaczonejestjako„strach
donieznanejosobywpływadłuższaprzerwapomiędzy
przedzaszufladkowaniem”(Aronson,Steele,Salinas,
uzyskaniemoniejnegatywnychdanychaspotkaniem
Lustina,2001)lubdosłownie–„zagrożeniestereotypem”
znią,podczasktóregoosobatazachowywałasięwspo-
(Bedyńska,Sędek,2003).Tenmechanizmmacharakter
sóbcałkowicie(bopozytywnie)zaprzeczającywstępnym
samospełniającejsięprzepowiedniidlategojestzagroże-
informacjom.Ponadtobadaczeuwzględnilirolęodrocze-
niemdlaczłonkówstereotypizowanejkategorii.Jednak
niaczasowegowwyrażaniusądu(odrazuvs.podłuż-
mogąsięoniskutecznieprzedtymbronić,jakpokazują
szymczasieodspotkania).Okazałosię,żejeślibezpo-
SylwiaBedyńskaiJoannaDreszer(wniniejszymnume-
średniopoprzekazaniunegatywnychinformacjioosobie
rze).DokonanyprzezAutorkiprzeglądbadańobrazuje
następowałkontaktznią,tonabyta„wiedza”niemiała
zmianęgłównegonurtubadańnadzagrożeniemstereo-
istotnegowpływunasympatiędotejosoby.Natomiast
typem.Mianowiciezamiasttropićnegatywneefekty
wwarunkachprzerwymiędzyinformacjąaspotkaniem,
zagrożeniastereotypemwciąglenowychdziedzinach
gdyopiniaodanejosobieformowanabyłaniemalnatych-
życia(edukacja,relacjemiędzygrupowe,sport)badacze
miastpojejwyjściu,odnotowywanowiększąsympatię
koncentrująsięnasposobachzapobieganiaichnegatyw-
dotejosoby,niżgdyocenanastępowałapodłuższejprze-
nymkonsekwencjom.Autorkiomawiająwieletakich
rwie.Przedstawicieldeprecjonowanejkategoriimoże
mechanizmów,jakredukcjanapięcialękowego,afirma-
więcmiećnadzieję,żeniezawszebędziepostrzegany
cjawłasnegoJaipokazywaniemodelowychprzykładów
zgodniezatrybutamiprzypisywanejmukategorii.Jeśli
osób,któreprzezswojewybitneosiągnięciazadająkłam
będziepozytywniezaprzeczałstereotypowemuwizerun-
potocznymstereotypomobrakuodpowiednichzdolności
kowikategorii,możespodziewaćsięraczejindywidual-
lubkompetencjidanejkategoriiludzi.
nego(aniekategorialnego)spostrzegania.Abydotego
Możliweżeskutecznąstrategiąbyłobytakżepopro-
doszło,ocena,interpretacjajegozachowaniamusinastą-
stuzreflektowaniesię,skoro,jakpokazaliDijksterhuis,
pić,jakpokazujebadanieBłochiDolińskiego,odrazu
BarghiMiedema(2000),człowiekuświadamiającysobie,
–podczasbezpośredniegokontaktu(atakprzecieżdzieje
żedeprecjonowanieprzezniegointelektuprzedstawicieli
sięspontanicznie–por.Uleman,1999).Autorzydysku-
obcejkategoriispołecznejodbijasięrykoszetemnajego
tująwynikiwświetlekoncepcjidomykaniapoznawczego
własnymmyśleniu–niwelujetenwpływ.Refleksjapotę-
(zamrażanieinformacji;dokładniejszeomówieniewarty-
gujem.in.otwartośćnanoweinformacje,elastyczność
kuleKossowskiejwniniejszymnumerze).Podobniejak
woperowaniuposiadanymidanymi,dostrzeganiewielu
Kunda,Davies,AdamsiSpencer(2002)akcentująrolę
możliwychperspektywrozwiązywaniaproblemu(Langer,
szybkiejibezpośredniejweryfikacjistereotypowych
Moldoveanu,2000).Cowięcej,jakwykazałowieleprac
danych–najlepiejprzezosobistykontakt.
wykonanychpodkierunkiemMariiJarymowicz,„system
Problemwtym,żejeślinawetwcodziennychinterak-
automatycznyczerpiezwiedzywypracowanejprzezsys-
cjachspołecznychwystępująwarunkisprzyjającespo-
temrefleksyjny,żeświadomedookreślanieznaczeniasta-
strzeganiuinnychludzibezuprzedzeńistereotypów,to
nówrzeczyzmieniaregułyautomatycznegoreagowania”
jednaknaosobęznegatywnejkategoriimożedestruktyw-
(2001b,s.113).
niewpływaćkontaktzespostrzegającymczłowiekiem.
Tojestszczególnieistotnewkontekścierozważa-
Jegoobecnośćmożebyćbodźcemaktywizującymnega-
niamożliwościspostrzeganiaprzezczłowiekainnych
tywnystereotyp.Kwestiatadotyczywpierwszymrzędzie
ludzibezuprzedzeńistereotypów.Wprawdzieznaczna
stereotypówzawierającychniepochlebnąopinięomożli-
częśćbadańwliteraturzeświatowejwykazuje(dysku-
wościachintelektualnychludzidanejkategorii.Otóżjak
sjaiprzegląd:Piber-Dąbrowska2001),żeprzedwcze-
wykazanowwielubadaniach(przegląd:Aronson,2002;
snaizbytpesymistycznabyłapierwotnaibardzospo-
Bedyńska,Sędek,2003),wzbudzenietakiegostereotypu
pularyzowanatezauznanejbadaczkiPatriciiDevine
upośledzamyślenieosób,któresąjejprzedstawicielami.
(1989),iżaktywizacjanegatywnychstereotypówjest
Konkretnie,pogarszasięunichpoziomwykonaniazadań
automatycznainiezależyodindywidualnegopoziomu
wymagającychtakichzdolności,jakich–wedługrepre-
uprzedzeń.Mianowicie,nawetjeślispołecznystereo-
zentacji–mająnieposiadać(np.wykonywaniezadań
typjestznanywszystkimczłonkomspołeczności,tonie
matematycznychprzezkobiety).Jegoistotąjestniepokój
ukażdegoautomatyczniesięaktywizuje–iprzeztonie
