Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
KatarzynaŚlebarska
To,cowidzimy,niezawszejestidealnymodzwierciedleniemwłaściwościspo-
strzeganegoobiektuczyzdarzenia.Bywa,żepodwpływemgrykolorów,kontra-
stuczycieninaszmózgzostajewprowadzonywbłędnytokmyślenia,coskutkuje
błędnąinterpretacjąwidzianegoobrazu.Psychologiapoznawczawskazuje,żeje-
żelispostrzeganyprzeznasfragmentotoczeniajestniezgodnyzrzeczywistością,
oznaczato,żeulegliśmyzłudzeniuoptycznemu(Goldstein,2010).Niewyjaśnio-
nezjawiskadlaludziczęstofascynujące.Przykłademmożebyćtuamerykański
iluzjonistaDavidCopperfield,któryswegoczasuprzyciągałprzedtelewizyjne
odbiornikipokazamiswoichprestidigitatorskichsztukogromnerzeszewidzów.
Każdychciałzobaczyćirozgryźćpokazywaneprzezniegonmagiczne”triki.Cho-
ciaż,niebędącwtajemniczonymiwmechanizmyposzczególnychsztuczek,nie
jesteśmywstaniejednoznaczniestwierdzić,dlaczegoulegamywpływowipresti-
digitatora,możemyjednakwziąćpoduwagękilkawyjaśnień.Jednązkoncep-
cji,którewartorozpatrzeć,jestpostaciowateoriaspostrzegania(Bevan,1958).
Wprzeciwieństwiedowspomnianejwcześniejteoriiasocjacjonistycznej,podsta-
wowąjejteząjestprymatcałościnadczęścią,cooznacza,żecałośćjestczymś
więcejniżtylkosumąposzczególnychczęści.
Jednymzargumentówprzemawiającychzaowąteząbyłozjawiskoruchupo-
zornegoelementówstatycznych.Przeprowadzonyeksperymentwykazał,żejeśli
osobiebadanejpokażesiędwaświatełkazapalającesięjednopodrugimwkrót-
kimodstępieczasowym,będąoneprzezniąspostrzaganejakojednoświatełko
zmieniającepołożenie(Wertheimer,za:Ekroll,Faul,Golz,2008).Porazpierwszy
nazjawiskoruchupozornego(zwaneteżfenomenemfi)zwróciłuwagęMax
Wertheimer(1912,za:Welsh,2006).Przedprzeprowadzeniemeksperymentula-
boratoryjnegowykonałonprostsząpróbęweryfikacjizałożeniaospostrzeganiu
ruchutam,gdziegofaktycznieniema.Posłużyłsięwtymceluzabawkowym
stroboskopem,czyliaparatembędącymprzodkiemkameryfilmowej,któryrzu-
tujenaokoobserwatoraserięszybkonastępującychposobieobrazów,przezco
wywołujewrażenieruchu.Efekttenwykorzystywanyjestnaprzykładwfilmach
rysunkowych,gdziestatyczneobrazywyświetlaneposobiewszybkimtempie
wywołujązłudzenieruchu.Prezentacja24nieruchomychobrazkówwciąguse-
kundypowodujeożywienieprzekazywanychtreści.Spostrzeganyprzeznasruch
nieodbywasięzatemnafilmie,alejestwytwarzanyprzezsamegoodbiorcę.
Odwrotnośćruchupozornego,awięcpozornybezruch,zaobserwowanyzo-
stałniecowcześniejprzezbelgijskiegofizykaJosephaAntoine’aPlateau(1832;
EncyklopediaPWN,t.2,1991),któryjakopierwszyopisałefektstroboskopowy.
Zwrażeniemzatrzymaniaporuszającychsięobiektówspotkaćmożemysięna
przykładwteatrze,gdziewidzwprowadzanyjestwiluzjęskokowegoporuszania
siępostaciczyrekwizytów.Wżyciucodziennymstroboskopybardzoczęsto
wykorzystywanepodczaszabawiimprezmasowych.Przeciętnymłodyczłowiek
choćrazwżyciuodwiedziłdyskotekę,klublubinnemiejcezmuzykąiparkietem
tanecznym,gdziedlaurozmaiceniawłączanejestcojakiśczasmigajaceświatło,