Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
OłenaŁucyszyna,MaciejSt.Zięba
wnowożytnejfilozofiieuropejskiejłatwiejprzejśćdosformułowania
roboczegookreśleniapojęciapodmiotu,któreleżyupodstawwyboru
tekstówdoniniejszegotomu.Podmiotpojmujętutajjakoautoraaktów:
poznawczych,wolitywnych,emocjonalnychitd.Rozumieniepodmiotu
jakoautorazakładajegoświadomośćiwolność.Aktywnośćpodmiotu
warunkowanąjegoświadomościąiwolnościąprzeciwstawiamauto-
matyzmowipozbawionegoświadomościicałkiemzdeterminowanego
przezróżneczynnikiprzedmiotu.
Pragnępodkreślić,żeprzedstawiającpowyższesformułowanie,nie
roszczęsobiepretensjidoprzedstawieniadefinicjipodmiotuujmującej
wszystkiejegokoncepcjeodKartezjuszadodniadzisiejszego,apo-
wyższeokreśleniemacharakterroboczy.Ponadtookreślenietonie
jestdlamniekryteriumścisłym-przyjmuję,razemzKowalską,że
npojęciepodmiotujestnieredukowalniewieloznaczneiambiwalentne”
(2001:33),orazsądzę,żeodrzucaniesposobówpojmowaniapodmiotu,
którewykraczająpozajakąśsztywnądefinicję,służynietylewyjaśnie-
niu,ileraczejzubożeniutreścitegopojęcia.
Uważam,żeanalizawschodnichideipodmiotu,naprzykładzie
którychwspomnianawieloznacznośćiambiwalencjastająsiębardziej
widoczne5,służyzrozumieniubogactwatreścidanegopojęciaoraz
ujawnieniuaspektów,któremogłybypozostaćniedostrzeżonewskutek
zamknięciasięwtradycjimyślowejwłasnegokręgukulturowego.
Mimobrakuwanalizowanejtumyśliwschodniejjednegoterminu
odziejachpodobnychdodziejówterminusubiectumwmyślizachod-
niej(cojestsprawąnaturalną,gdyżprzezwiększośćczasutradycjete
rozwijałysiębezwzajemnychkontaktów,niezależnieodsiebie),myśl
wschodniazrodziłabogatywachlarzwizjipodmiotu,oczym,mam
nadzieję,przekonasiękażdyuważnyCzytelnikniniejszejpublikacji.
*
Wramachniniejszejpracyspróbujemyprzyjrzećsię,jakpojmują
podmiotróżnimyślicielenaWschodzieiczyzakreślonapowyżej
definicjaroboczamatamzastosowanie.Wtensposóbspróbujemyod-
powiedziećnapytaniepostawionewtytuleniniejszegoartykułu.Niech
5
M.in.naprzykładziekoncepcjipuruṣyindyjskiegonurtufilozoficznegosāmkhyi
-puruṣatopodmiot,któryjestbiernyminicjatoremiautoremróżnychaktów.
