Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Racjonalnośćikomunikacja
20
RozwijanieprzezHabermasakomunikacyjnejteoriiracjonalności
opodstawachnormatywnychwynikatakżezpróbyzażegnaniaaporii
starejteoriikrytycznej,która,operującsubstancjalnympojęciem
rozumu,niebyławstanieuchwycićswoichwłasnychroszczeń
normatywnych
14
.Jeślichodziocharakterpodstawowychrozbieżności
pomiędzyHabermasemapierwszympokoleniemszkołyfrankfurckiej,
możnabypowiedzieć,żeprzedewszystkimniepodzielaon
uproszczonejdiagnozyMaxaHorkheimera,jakobynegatywnenastęp-
stwaracjonalizacjikulturyzachodniejdałosiętrafniewyeksplikować,
używającdychotomiirozumsubiektywny(instrumentalny)–obiek-
tywny
15
.HorkheimeriAdornozWeberowskiejtezyoutraciesensu
orazwolności,jakizjegoanalizprocesuflodczarowaniaświata”
wyciągajądalekoidącekonsekwencje,możnabynawetrzec,żenaich
podstawiewyrokująobezwzględniedestrukcyjnymobliczuracjonali-
zacjikulturyeuropejskiej.ZdaniemHabermasa,HorkheimeriAdorno
niesąwstanieproduktywniewykorzystaćWeberowskiejdiagnozy
współczesnościiwłączyćjejwcałośćsamowiedzynaukspołecznych,
ponieważprzyjęciemodeluracjonalnościcelowejniepozwalaprzejść
odkrytykirozumuinstrumentalnegodokrytykirozumufunkcjonal-
nego.Natomiast:
Jedyniewramachkrytykirozumufunkcjonalnegodasięwiarygodniewytłu-
maczyć,dlaczegopodprzykrywkąmniejlubbardziejudanegokompromisu
osiągniętegowramachpaństwasocjalnegomiałybyjeszczewogólewybuchać
konflikty,którezasadniczowystępująwpostacinieswoiścieklasowej,aczkolwiek
źródłomająwwypartejdosystemowozintegrowanychobszarówdziałania
strukturzeklasowej
16
.
Naracjonalizacjętrzebatedyspojrzećszerzej,kładącrównynacisk
nadwajejaspekty–technicznyispołeczny,ergokomunikacyjny.
14
Por.S.Benhabib,Critique,NormandUtopia.AStudyoftheFoundationsof
CriticalTheory,NewYork1986.
15
ZwiązkiHabermasazeszkołąfrankfurckązwięźleprzedstawiaR.Geuss
wpracy:TheIdeaofaCriticalTheory.HabermasandtheFrankfurtSchool,Cambridge
1981.
16
J.Habermas,TDK,t.2,s.629.
