Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Częśćpierwsza
równieżnazywanauczycielamiGorgiasza.PoobaleniutyranówwSyra-
kuzachizaprowadzeniudemokracjinaSycylii(467r.przedChr.),Ko-
rakswrazzeswymuczniemTejzjaszemzacząłnauczaćretoryki,atakże
wykorzystywaćjąwregulowaniusprawpublicznych.Jestprawdopodob-
ne,żewykładyKoraksawydałjegouczeńTejzjasz,dodawszydonich
własneuwagi.Jednaktrudnoustalićkomuwłaściwieprzypisaćautor-
stwopierwszegopodręcznikaretoryki.
Zamomentprzełomowydlarozwojuretorykiikulturygreckiejuwa-
żanoprzybyciedoAtenw427r.Gorgiasza(480-375p.n.e.)naczele
poselstwazLeontinoj,byprosićludateńskiopomocwojskowąprzeciw-
koSyrakuzom.JegowymowęijegonowystylprzyjętowAtenachentu-
zjastycznie.WedługświadectwaArystotelesaiCyceronaGorgiaszpisał
pochwałyinaganyjednocześnietegosamegoprzedmiotu.Ztegopowo-
dujedniczynilimuzarzuty,innizaśchwalili.Gorgiaszstarałsięzatrzeć
granicęmiędzyproząapoezją.Tworzyłanalogicznedopoetyckichga-
tunkówgatunkiretoryczne.Retoryka,którąSycylijczycynazwalisztuką
przekonywania,wkoncepcjiGorgiaszastajesięśrodkiemfascynacji,
swoistejpsychagogii-uwodzeniaduchowegoooddziaływaniumagicz-
nym.Dlaosiągnięciaswegocelumówcaniemusiznaćanimówićpraw-
dy,wystarcząpozoryiumiejętnagrasłów.ToteżGorgiaszpotrafił,jak
stwierdzaArystoteleswRetoryce(Arystoteles1867;2004[III1419b]),
rozbroićpowagęprzeciwnikówżartem,ażartpowagą.GorgiaszzLeon-
tinojnietylkobyłtwórcąiznakomitymreprezentantempatetycznejpro-
zyartystycznej,aletakżeprzedstawicielemrewolucyjnegoruchuumy-
słowego,zwanegosofistycznym,któryprzyczyniłsiędorozwoju
postępowejmyśliracjonalistycznejpoprzezpodważanieiobalanieteorii
ipoglądówdawnejnauki.
Sofiści,płatninauczycieleDmądrości”,reprezentowalitypmodnego
wykształcenia.Posługującsięsztukąwykrętnegodowodzeniaorazroz-
wijającwznacznymstopniusztukęprowadzeniasporu(erystykę),przy-
czynilisiędougruntowaniazasadretoryki,wspartejstudiamijęzyko-
znawczymiilogicznymi.Nietylkosamimówiliidziałali,aleinnych
uczylimówićidziałać.Sofiścibylinauczycielamiprzygotowującymido
życiaspołecznego.Dusząichprogramuedukacyjno-wychowawczego
byłaretoryka,zaścelemichdziałalnościstałosięwychowanieświado-
mychobywateli,polityków,którzypotrafiąprzewodzić.Poglądysofistów
znanesąbardziejzichpolemicznejoceny,zamieszczonejwdialogach-
zwłaszczawGorgiaszu(Platon1991[464B-465E])iFajdrosie(Platon
1993[261D-E])-PlatonaiwRetoryceArystotelesa(Arystoteles2004
