Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaKucz•Retorykaioratorstwowstarożytności
19
[1354a13-16,1354b15-26,1355b9-11]),niżzoryginalnychźródeł.
Retorykasofistyczna,zjednejstronyzakładającaniepoznawalnośćrze-
czywistości,azdrugiejstronywykorzystującaskłonnośćczłowiekado
łączeniasłowazrzeczywistością,stworzyłaretorykęoderwanąodmo-
ralnościiprawdy.Retorykastałasię,jakpodkreślaPlaton,Dtwórcąprze-
konania”(Platon1991[453A]).
Platon(427-347p.n.e.)natematretorykiwypowiedziałsięwswo-
ichdwóchdialogach,wFajdrosieiGorgiaszu.WGorgiaszuodmawiareto-
rycestatusunaukiisztuki.Twierdzi,iżsłużyonaoszustwu,aniedąże-
niudoprawdy,gdyżnieinteresujesięmoralnością,ajedynieopierasię
nasądachprawdopodobnychiwszystkouzależniaodwoliprzemawiają-
cego.Odtegodziełazaczynasięwielkispórliterackimiędzyfilozofią
aretoryką.NatomiastwFajdrosieznajdujemypostulatyodnośniefunk-
cjonowaniaretoryki.WsposóbdobitnyPlatonobwiniaretorykęisame-
goGorgiaszaonadużyciesłowaprzeciwprawdzieietyce.ZdaniemPla-
tonawarunkiemdobregoipięknegoprzemawianiajestpoznanieprawdy
(Platon1914;1993[42E]).TytułowyFajdrosnatomiast,będąctypowym
sofistą,uważa,żeto,codobreipięknenieposiadaistotnegoznaczenia,
decydującąrolęodgrywajedyniesąd.Sądjestźródłemprzekonania,anie
prawda.PlatonustamiSokratesapodkreśla,żesztukakrasomówstwa
utego,ktonieznaprawdyiopierasiętylkonamniemaniu,jestpoprostu
czymśśmiesznym,aniesztuką(Platon1914;1993[54C]).Sokrates
nazywaretorykęDcząstkipolitycznejupiorem”.Jestonadladuszytym,
czymsztukagotowaniadlaciała,jestantystrofąsztukigotowania.Zda-
niemPlatonakoniecznejeststworzenienowejretoryki,opartejnapogłę-
bionejznajomościpsychikisłuchacza,etosiemówcyijegoorganicznej
konstrukcji.
DorozkwituoratorstwaattyckiegoprzyczyniłsięrównieżLizjasz
(450-380p.n.e.),Syrakuzańczyk,zaliczanydokanonu10mówców.
WwiekumłodzieńczymprzebywałnapołudniuItaliiitamkształciłsię
wretorycem.in.usycylijskiegoretoraTejzjasza.Okołor.412p.n.e.po-
wróciłdoAten.Byłczłowiekiemniezmierniebogatym,utrzymującym
sięwrazzbraćmizdochodów,jakieprzynosiławytwórniatarcz.W404r.
p.n.e.ultraoligarchicznerządyTrzydziestu,któreprzeprowadziłyaresz-
towania,konfiskatymajątkówiegzekucjenawielkąskalę,doprowadziły
równieżdokonfiskatymajątkunależącegodoLizjaszaijegobraci.Pomi-
mostarańLizjaszowinieudałosięodzyskaćzrabowanegomienia,toteż
zewzględówzarobkowychjakoczłowiekzubożałyzająłsiępisaniem
mówsądowychnazamówienieoraznauczaniemwymowy.Zprzeogrom-
