Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WstępTłumacza
DiogenesLaertios
3
,ktrypokazał,wjakisposbokażdejrzeczymożnasformułować
dwaprzeciwstawnezdania,cobyłodużymwkłademdorozwojuretoryki,ponieważ
ćwiczeniawtymzakresieweszłynastałedoprogramujejnauczania.
ZkoleiProdikoszKeos(Vw.p.n.e.),ktrydostrzegłproblemnieporozumień
rodzącychsięwskutekwieloznacznościposzczeglnychsłw,zająłsiębliżej
badaniemsemantycznejwarstwyjęzyka,azwłaszczasynonimw,dostarczającwten
sposbretorycebardziejprecyzyjnychnarzędziargumentowania.HippiaszzElidy
rozwinąłnatomiastmnemotechnikę,ktrejzasadąbyłoracjonalnećwiczeniepamięci.
Największywkładwrozwjretorykiwśrdsofistwprzypisujesięjednak
wspomnianemujużGorgiaszowizLeontinoj,ktryponadpołowęswegodługiego
życiaspędziłjakowędrownynauczycielwymowy,otoczonyjużzażyciasławą
mędrcaiwybitnegomwcy.OntowłaśnieotworzyłwGrecjibramydlaretoryki
szkolnej.Nauczanieretorykioparłnatoposach,zktrychkorzystaliuczniowie
przyopracowywaniumw.Stosowanąjużwcześniejzasadęprawdopodobieństwa
poszerzyłoelementnwłaściwegomomentu”zwanegowjęzykugreckimkalróg,
tj.ouwzględnieniecharakterumwcyiwszelkichokolicznościsprawy,stanowiącej
przedmiotdanejmowy.Wtensposbstworzyłmocnepodstawydlarozwiniętej
następniewretorycezasadystosowności(pr}pon).Wielkirozgłoszyskała
zwłaszczajegoumiejętnośćwywoływaniaafektwijegonaukaoirracjonalnym
oddziaływaniuodpowiedniowykorzystanychmożliwościjęzykanaduszęsłuchacza.
Stworzyłfascynujący,bliskipoezji,stylprozygreckiejipodbudowałgonauką
ofigurachstylistycznych(tzw.GorglelascŞmata),wktrychużywaniuniejedno-
krotnieprzekraczałmiarę
4
.Charakterystycznącechątegostyluwymowybyło
paralelnezestawienieantytetycznychsłwimyśli,używaniekrtkich,rytmicznie
zbudowanychzdań(lsókwla)zefektemdźwiękowym(Ômolot}leuta)iczęste
używaniezwrotwotejsamejliczbiesylab(p|rlsa).StworzyłwięcGorgiasz
retoryczneperiody,rozumianejakojednostkimyślowe,ktrychposzczeglne
członybyływyznaczoneformalnieprzezpowtrzeniestrukturjęzykowych,
elementwdźwiękowych,słwlubgrupysłw.DźwięczneperiodyGorgiasza
spotkałysięznatychmiastową—jakrwnieżipźniejszą—krytyką,zktrejjuż
jegouczniowiewyciągnęlipraktycznewnioski,wracającdobardziejnaturalnego
stylujęzykamwionego.Najwymowniejszymtegoprzykłademjesttwrczość
Isokratesaiwywodzącychsięzjegoszkołyretorw.
ZeszkołyGorgiaszawywodząsięgłwniedwatypyretorw:prawniczy
ipolityczny.Nastawienipraktycznienauczycielewymowysądowejspecjalizowali
sięgłwniewtechniceprzekonywaniaiargumentacji.Nauczycielewymowy
politycznejmieliwiększeambicjepragnącwychowaćnowąelitępolityczną,ktra
zapomocąśrodkwwymowybyłabywstanieprzekonaćsłuchaczyosłuszności
swegozdaniaiswojąwypowiedźubraćwpiękną,artystycznąformę.
Doretorw,reprezentującychtypprawniczynależałwspłczesnyGorgiaszowi
3
Zob.ŻywotyipoglądysłynnychfilozofówIX51(opr.I.Krońska,BKF,Warszawa1968).
4
Por.Diodor,Bibl.XII53,4.
11