Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retoryka
AntyfonzAten,autorwieluzaginionychikilkuzachowanychmwsądowych,ktry
zaswjaktywnyudziałwprzewrocieoligarchicznym(411r.p.n.e.)pozwycięstwie
demokracjizostałwroku404skazanynaśmierćistracony.Wjegowielostronnej
działalnościnaszczeglnąuwagęzasługujezwłaszczanauczaniewymowy.Dla
celwszkolnychprzygotowywałonwzorymw,zktrychzachowałysiętrzytzw.
tetralogie,odzwierciedlającewczesnąpraktykęsądowniczą.Każdaztychtetralogii
składasięzdwumwoskarżycielskichidwuobronnych.Dotycząonepostępowania
wsprawachozabjstwoinazmyślonychprzykładachpokazująsposboskarżenia
iobronywtrzechtypowychprocesach:wprocesieposzlakowym,wprocesie
ozabjstwoprzypadkoweorazwprocesie,wktrymśmierćofiaryjestwynikiem
nietylkopobiciaprzezsprawcę,alerwnieżniedbalstwainieumiejętnościlekarza.
ZachowanetetralogieAntyfontasątypowymidlanauczaniasofistycznego
wzoramimwsądowych,przeznaczonychdopraktycznegonauczaniawymowy.
Oboktegorodzajuwzorw,ktreprzynosiłygotowesposobyargumentowania
wtypowychokolicznościach,Antyfon,podobniejakinnisofistyczninauczyciele,
miałbyćautorempodręcznikawymowy.Bliższącharakterystykętegorodzaju
podręcznikwdajePlatonwswymFajdrosie
5
.Wynikazniej,żedotyczyłyone
głwniewymowysądowejiuczyłyprzedewszystkimsposobukomponowania
mowywedługustalonegoschematujejpodziałunaczęści(wstęp,wyłożenie
sprawy—narratioiepilog).
Najwybitniejszymretoremtypupolitycznego,wywodzącymsięzeszkoły
Gorgiasza,byłIsokrates.Niekontynuowałonjużjednakwędrownegostylużycia
swegomistrza.Całeswojedługieżycie(436-338)spędziłwrodzinnychAtenach,
gdzieok.390r.p.n.e.założyłszkołęretoryczną,ktradużyrozgłoszdobyładzięki
jegopełnymumiarupraktykompedagogicznym,szerokimhoryzontommyślowym
iwiernościzasadometycznymipolitycznym.
Wśrdzachowanych21mwilistwIsokratesaznajdujemyrwnieżgrupępism
programowych,wktrychprzedstawiaonbezpośrednioswojeideałypolityczne
iwychowawcze.Swojąnaukęnazywafilozofią,używająctegoterminu,wszerszym,
przedplatońskimznaczeniu,naokreśleniepraktycznejwiedzyipraktycznego
wykształcenia.Filozofięswąopierałnaprzekonaniu,żeniejestmożliwapełna
wiedza,aludziewswympostępowaniumusząsiękierowaćmniemaniem,
doświadczeniemiprawdopodobieństwem.Isokratesutrzymywałjednocześnie,że
studiaretoryczne,zgodnezzałożeniamijegofilozofii,sąćwiczeniemwprowadzają-
cymwmoralnezasadypraktykiżyciowej.Człowiekwykształconyretorycznie
potrafiwięcdostosowaćsiędookolicznościizachowaćwkażdejsytuacjitrafne
nmniemanie”,ktrezapewnimusukcesipożytek.Sątojednocześniewartości
moralne,ponieważrzeczniemoralnaniemożebyćnaprawdęrzecząpożyteczną.
WswympolemicznympiśmieprogramowymPrzeciwkosofistomostrzega
Isokratesprzedpanującymwśrdwczesnychpedagogwoptymizmem,żewszystkie-
goiwszystkichpotrafiąnauczyć,ipodkreślapotrzebęwrodzonychzdolności
5
Fajdros266Dnn.
12