Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Retoryka
następująceparyuczuć:gniewiukojenie(rozdz.2-3);przyjaźńinienawiść(rozdz.
4);lękiodwagę(rozdz.5);poczuciewstyduibezwstyd(rozdz.6);życzliwośćibrak
życzliwości(rozdz.7);litośćioburzenie(rozdz.8-9);zawiśćiambicję(rozdz.
10-11).Nawstępieautorzaznacza,żepodobniejakwrozważaniachnatemat
argumentacjilogicznejwtrzechrodzajachwymowy(przedmiotniemalcałejksięgi
I),będzietuposzukiwałprzesłanek.Wszystkiewymienioneuczuciaanalizuje
wedługustalonegozgryschematuwtrzechaspektach:wskazujenastan,wjakim
doznajemydanegouczucia,naosoby,wobecktrychjeżywimy,inarzeczy,ktreje
powodują.Możnabyzatemsądzić,żecelem,ktremumasłużyćtakpomyślanyopis
poszczeglnychafektw,jestwyłączniedostarczenieprzesłanekumożliwiających
mwcydowolnemanipulowanieuczuciamisłuchaczy
96
.
Okazujesięjednak,żeArystotelesproblemafektwtraktujeszerzej.Doceniając
ichwpływnapodejmowaniedecyzji,badaichnaturę,genezęifunkcję.Zestawia
jeprzytymwparyprzeciwieństw,coumożliwiajednocześniekontrargumentację,
jeśliprzeciwnikwsposbnieuczciwychciałbyzapomocątegośrodkawpłynąćna
decyzjęsędziw.Należyprzytymzauważyć,żeprzesłanki,ktrymimaposłużyć
sięmwca,abywzbudzićuczuciasędziw,mająwprzeważającejmierzecharakter
etycznyipsychologiczny.Wiążąsięzpostępowaniemimoralnościąprzedstawianej
wmowiepostaci.ProblemafektwrozpatrujeArystoteleswichścisłymzwiązku
zzasadaminormetycznychiobyczajowych.Niechodzimubynajmniejodostar-
czenieadeptomsztukioratorskiejretorycznychchwytw,ktrymimogliby
złatwościąwpływaćnadecyzjęsędziw,leczowskazanienapotrzebęrzetelnej
wiedzypsychologicznej,ktrapozwoliłabyimwesprzećswojeargumentylogiczne
argumentaminaturypsychologicznej,izapewniławtensposbpełniejsze
porozumieniezesłuchaczami
97
.
Podsumowująctękrtkąanalizęnależywięcstwierdzić,że—wbrewstanowisku
wspomnianych
98
uczonychamerykańskich—niemożnapodporządkowaćcałej
problematykidotyczącejafektwicharakterwzagadnieniuargumentacjilogicznej,
itraktowaćp|Jogi´Jogjakoźrdłaprzesłanekdlaentymemu.Przesłanki,ktre
odsłaniaArystoteles,mwiącowiarygodnościzwiązanejzpostawąmwcy
inastawieniempsychicznymsłuchacza,stanowiąpodstawęargumentacjisubiek-
tywnej,opartejraczejnaszerokorozumianejcharakterystyceniżnadedukcyjnym
dowodzeniu.
Podziałretorycznychśrodkwprzekonywaniana´Jog,p|Jogilógogwiąże
pozatymArystoteles,zjednejstrony,ztrzemaczynnikamisytuacjiretorycznej:
mwcą,słuchaczemimową
99
,zdrugiejzaś—ztrzemaelementamiduszy
96
TakiegozdaniajestM.Dufour,op.cit.,t.II,s.21.
97
ProblemtenszerokoomawiawswejpracydoktorskiejPapadimitrionEuthymios,Ethischeund
psychologischeGrundlagenderAristotelischenRhetorik(EuropäischeHochschulschriften:Reihe20,
Philosophie,Bd.43),FrankfurtamMain1979.
98
Zob.wyżej,s.289.
99
Por.Ret.1358a37:nNakażdąmowęskładająsiębowiemtrzyelementy:mwca,przedmiot
mowyiadresat”.
34