Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
RozdziałI
dymraziebyłoichdalecewięcej,niżskłonnibyliprzyznaćjegopoprzednicy5.Do-
pierowostatnichdziesięcioleciach,kiedywzmogłosięzainteresowaniebadaczytym
tematemisięgniętoponowemateriały(np.aktakościelnejproweniencji),przekona-
nie,żekonwersjanachrześcijaństwoŻydówniebyłaażtaknieistotnymzjawiskiem
(nawetilościowo),zaczęłozdobywaćracjębytu.Niktjednakniezakwestionowałist-
niejącegoprzekonania,żebyłaonamarginalna.JakubGoldbergwswojejklasycz-
nejpracychociażprzyznawał,żeniewątpliwieliczbaŻydówporzucającychjudaizm
wzrosławXVIIIw.,zdecydowanieodrzuciłpoglądMiesesaiuznał,żemożnaco
najwyżejmówićosetkachnowychchrześcijanwtymokresie6.
Wcześniejszepróbyoszacowaniaskalizjawiska(np.wokresieprzedwojennym)
utrudnionebyłyprzezograniczonydostępdoarchiwaliówkościelnych,atakżeko-
niecznośćprzeprowadzeniaszerokiejiczasochłonnejkwerendy.Zresztątesamepro-
blemystająrównieżprzedwspółczesnymibadaczami,tymbardziejżeczęśćźródeł
zostałabezpowrotnieutracona.
A.liczbaneofitówdokońcaXVIIw.
DlaokresuprzedkońcemXVIw.brakujewiarygodnychźródeł,którepozwoliłyby
naoszacowaniekonwersjizjudaizmuwRzeczypospolitej.Tylkownielicznychpara-
fiachzachowałysięwcześniejszemetrykichrzcielne7.Obowiązekrejestracjichrztów
wksięgachmetrykalnychzostałprzyjętydopieronasoborzetrydenckim.Wprowa-
dzenienaziemiachpolskichwszystkichpostanowieńsoborowychnastąpiłostosun-
kowopóźno.Dodatkowymczynnikiemutrudniającymszacunkijestrównieżutrata
wieluksiągmetrykalnychjeszczewokresieIRzeczypospolitej.
Odrębnymzagadnieniemjestjakośćzachowanejrejestracjimetrykalnej.Dopie-
rowXVIIIw.uległaonapoprawie,choćwciążznajdowalisiękapłani,którzyzanie-
dbywaliswojeobowiązkiwprowadzeniuksiąg8.Dotyczytotakżeważnychośrodków
5B.Dinur,TheOriginsofHasidismandItsSocialandMessianicFoundations,[w:]Essential
PapersonHassidism.OriginstoPresent,ed.G.D.Hundert,NewYork1991,s.123-124.
6J.Goldberg,Żydowscykonwertyciwspołeczeństwiestaropolskim,[w:]idem,Żydziwspo-
łeczeństwie,gospodarceikulturzeRzeczypospolitejszlacheckiej,oprac.W
.Lohman,Kraków2012,
s.213.PodobnezdaniewyraziłaMagdaTeter,zob.eadem,JewishconversionstoCatholicismin
Polish-LithuanianCommonwealthoftheSeventeenthandEighteenthcenturies,nJewishHistory”
Vol.17,2003,no.3,s.257-258,[on-line:]http://dx.doi.org/10.1023/A:1024423917317.
7ZgodniezwynikamiwizytacjiwostatnimdziesięcioleciuXVIw.wdiecezjikrakowskiej
jeszczew91parafiach(na328wizytowanych)nieprowadzonożadnejrejestracjimetrykal-
nej,awdiecezjachgnieźnieńskiejipoznańskiejtylko15parafiidodziśposiadaksięgichrztów
zXVIw.,C.Kuklo,DemografiaRzeczypospolitejprzedrozbiorowej,Warszawa2009,s.93,Nauki
PomocniczeHistorii.SeriaNowa.
8Owiarygodnościstaropolskiejrejestracjimetrykalnejzob.R.Kotecki,Rejestracjametry-
kalnawiernychwświetlepotrydenckiegoustawodawstwaKościołakatolickiego.Szczególneuwzględ-
nienieprawodawstwadiecezjichełmińskiej,gnieźnieńskiej,płockiejiwłocławskiej,nNaszaPrze-
szłość.StudiazdziejówKościołaikulturykatolickiejwPolsce”2009,nr112,s.171-176.
