Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
Przyczynkryzysunależyupatrywaćgłówniewsilnierozwiniętejbiurokracji.Uległa
onaznacznemurozrostowiwokresieOdwilży,jakoreakcjanapolitykęczystekprowa-
dzonąprzezStalina.Rozwójnomenklaturyosiągnąłzaśapogeumwczasachpełnienia
funkcjipierwszegosekretarzaprzezLeonidaBreżniewa.Takżewówczaszaczęłyujawniać
siępierwszesymptomyrodzącegosiękryzysugospodarczego,którybyłzapowiedzią
niewydolnościpaństwa.Gospodarka,opartanasystemierozdzielczo-nakazowym,
staleniedofinansowana,niebyławstanieudźwignąćciężaruutrzymaniapaństwa.
DoczasuobjęciawładzyprzezMichaiłaGorbaczowaniktspośródsowieckich
decydentówniepodejmowałpróbrozwiązaniazaistniałychproblemów.Gorbaczow,
obejmującw1985r.stanowiskosekretarzageneralnegoKPZS,przejąłkrajpogrążony
wgłębokimkryzysie.Głośnomówionoopotrzebiezmian.Odpowiedziąmiałbyć
właśniewybórmłodego,energicznegoiwykształconegoprzywódcypaństwowego,
któryspełniłbyoczekiwaniazarównonomenklaturypartyjnej,jakispołeczeństwa.
Gorbaczowogłosiłwkrótceprogramodbudowypaństwapodhasłami:przebudo-
wy(pieriestrojki),jawności(głasnosti),przyspieszenia(uskorienia)inowegomyślenia
(nowogomyszlenija).Hasłamitymizostałyobjętewszystkiedziedzinyżyciapaństwo-
wego,alenieprzewidywanozmianyustrojowej.W1985r.kierownictwopodjęło
decyzjęozreformowaniusystemu,któregonieudałosięusprawnićdotychczasowymi
działaniami.Nabrzmiałeproblemynaturygospodarczej,społecznej,demograficznej
orazpolitycznejmiałyzostaćrozwiązanepoprzezpołączeniedwóchontologicznie
sprzecznychzesobątendencjirozwojowych:utrzymaniazasaddotychczasowego
systemukomunistycznegowrazzprzeprowadzeniemtransformacjidemokratycznej.
Eksperymenttenjednaksięniepowiódł.
Rok1991okazałsiędlarepublikzwiązkowychczasemprzełomowym,albowiem
właśniewtedyLitwa,ŁotwaiEstoniazadeklarowałydążenianiepodległościowe,
pozostałezaśpodmiotyzażądałyponownegoułożeniastosunkówwramachzrefor-
mowanegopaństwazwiązkowego.DlasamegojednakCentrumzwiązkowegorok
1991byłostatnim,jaksiępóźniejokazało,rokiemjegoistnienia.Wsierpniudoszło
donieudanejpróbyprzywróceniastaregoporządkunadrodzezamachustanu,której
bezpośredniąkonsekwencjąbyłooficjalnerozwiązanieZwiązkuSocjalistycznychRe-
publikSowieckich.Nowopowstałepaństworosyjskierozpoczęłookrestransformacji
wduchudemokratyzacjiżycia,mimożeśrodowiskaopozycyjneostrokrytykowały
politykęprowadzonąprzezprezydentaipopierającychgodemokratów.Wskutek
niepowodzeniareformgospodarczych,atakżerozdźwiękówopodłożuideologicz-
nymipersonalnymdoszłodoeskalacjikonfliktupolitycznego,czegoskutkiembył
postępującykryzyswładzypaństwowej.Niechęćwobecideizawarciakompromisu
politycznego,aprzedewszystkimwzajemnawrogośćobustronkonfliktuwobecsiebie
doprowadziładokrwawychwydarzeńwpaździerniku1993r.Wówczastoczłonkowie
nastawionejzachowawczoRadyNajwyższejoskarżyliprezydentaozdradęiusunęligo
zzajmowanegostanowiska.Nieznajdującjednakposłuchuwspołeczeństwie,atakże
poparciawśródprzywódcówpaństwzachodnich,ponieśliklęskęwstarciuzJelcynem.
Przeprowadzone12grudnia1993r.wyboryparlamentarneorazReferendumKonsty-
