Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światalienacji
DladziełaRousseauznamiennejestoperowanietezamidotyczącymi
społeczeństwajakocałości,anietychczyinnychjegodziedzin.Co
więcej–cechydostrzeganewposzczególnychsferachwspółczesnej
rzeczywistościuznajeonzregułyzaprzysługującespołeczeństwuwca-
łości.WswoimobrazieświataRousseaubardzołatwowięcprzechodzi
odzjawiskcząstkowychdocharakterystyktotalnych.Otóżzespół
tychwłaśniecałościowychcharakterystykskładasięnaobrazświata,
wktórymdominującąrolęodgrywajązjawiskaalienacyjne.DWszyscy
nasipisarzeuważajązanajwiększearcydziełopolitykinaszychcza-
sówsztukipiękne,luksus,handel,prawaiinnewięzy,którezacieś-
niająmiędzyludźmiwęzłyspołecznepoprzezinteresosobisty,uzależ-
niającichnawzajemodsiebie,wytwarzającuwszystkichobopólne
potrzebyizmuszająckażdegodowspółdziałaniawszczęściuinnych,
abyzapewnićsobiewłasne”1.Mamymodelspołeczeństwa,wktórym
więźspołecznasprowadzonajestdoosobistegointeresu(wypadnie
namwrócićdotegonieconiżej),awzajemnazależnośćludzinagrun-
ciewspólnychpotrzebpowodujeharmonizacjęszczęściaosobistego
idobraspołecznego–modelutylitarno-indywidualistyczny.
WprzekonaniuJanaJakubajesttomodeliideałakceptowanyprzez
Dwszystkichpisarzy”,przezDfilozofów”,aisamRousseaurównież
uznaje,żezgodnieztymwłaśniemodelemkształtująsięstosunkispo-
łeczne.Chodzijednakoto,żeDbadającjeuważnieibezstronnie”,
stwierdzasię,iżmająoneznaczniemniejzalet,niżmogłobysięwyda-
wać2.Tylkobowiemwyjątkowo,Dnaskutekzbieguprzypadków”,
możemiećmiejsceDzgodnośćtyluinteresów”3,stanowiącawtym
modelupodłożespołecznejharmonii.Wrzeczywistościżyciespo-
łecznejestgrąsprzecznychinteresówindywidualnych,iludzie,aby
współżyćzesobą,musząDsięwzajemnierugować,oszukiwać,zdra-
dzać,niszczyć”4.Każdy,działającwimięwłasnegointeresu,własnej
korzyści,musisięprzeciwstawiaćinnym,realizowaćwłasnyinteres
koszteminnychorazkoszteminteresuspołeczeństwajakocałości:
DTaktowygrywamynaszkodach,któreponosząnasibliźni;takto
prawiezawszezgubajednegostanowipowodzeniedrugiego”5.Mamy
tudoczynieniajedyniezDładempozornym,któryfaktyczniejestde-
strukcyjnywobecwszelkiegoładuspołecznego”,Dładempozornym,
którymaskujenajbardziejokrutnybezład”6.Toprzeciwieństwopo-
zoruirzeczywistościodgrywa–jakzobaczymydalej–doniosłąrolę
wcałejcharakterystycestosunkówmiędzyludzkich.Społeczeństwo
krzyżującychsięinteresów,zarównoindywidualnych,jakiposzcze-
