Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
ALIENACJAI„ŚWIATPOZORÓW”
negocharakterukapitalistycznychstosunkówspołecznychdokonuje
siępoprzezkrytykęzarównooświeceniowegoideałuspołecznego,
jaki–szerzej–przezkrytykęutylitarystycznego,indywidualistycz-
negorozumieniaosobowościiwięzispołecznejprzezOświecenie
francuskie.
Wskazujetonatrudnościpodjętejtuanalizy,aleniepodważajejprawo-
mocności.
Wyodrębnieniepewnegokręguzjawisk,międzyinnymiprzeznazwa-
niego,jestmomentemszczególniedoniosłymwprocesieuświadamia-
niasobieukształtowanychwdanejepocesytuacjiipostawludzkich,
konfliktówiantynomii.Jesttojednakmomentwystępującyjużwsto-
sunkowopóźnymetapietegoprocesu.Podobniewideologiiznacznie
wcześniejpojawiająsięokreślonenurty,niżnastępujeuświadomienie
sobieprzezideologówodrębnościdanegonurtu,znajdującewyraz
międzyinnymiwukuciudlaniegookreślonejnazwy.Romantyzmjest
jużdojrzałyjakoprądideowy,gdypojawiasięsamterminDroman-
tyzm”,rozmaiciezresztąrozumiany.Początkowybrakokreślonej
aparaturypojęciowejdlaanalizynowegokręguzjawisk,procespo-
znawczegowyodrębnianiategokręguzapomocąpojęćprowizorycz-
nychczyteżprzezprzekształceniepojęćistniejącychinadawanieim
nowychtreści,tworzenietego,coMannheimnazywałDprzeciwpoję-
ciami”(Gegenbegriffe)wstosunkudopojęćdominującychwdanej
epoce4–wszystkotosązjawiskaniezmiernieistotnedlasocjologii
ihistoriiidei.Jednymwszakzzadańnaczelnychhistoryka,zwłaszcza
zaśhistorykaidei,jestdocieraniedopostawizałożeń,októrych
dokumentyideologicznedostarczająświadectwajedyniepośrednio,
którebądźuchodziłyświadomościpiszącychitworzącychwdanej
epoce,bądźteżniestałysięprzedmiotemrefleksji,ponieważtrakto-
walijeonijakooczywiste,jakointuicyjniedanewrazzobserwacją
samejrzeczywistości5.
WcałejtwórczościRousseaudominujeodczuciealienacyjnegocha-
rakterustosunków,którewytworzyłysięwewspółczesnejmurzeczy-
wistości.Jesttowątekprzewodni,izodczuciemtymzwiązanyjest
akcentowanywcałymjegodzieledystanswobecwłasnejepoki.Mamy
tudoczynieniazjednymznaczelnychtematówfilozofowaniaautora
Rozprawyonierówności,wokółktóregokoncentrujesięnietylko
diagnozawspółczesności,alecharakterystykaspołeczeństwawogóle6.
Wszczególnościkrytykaspołeczeństwajakotakiego,przeciwstawianie
gonaturze,dokonywanajestzewzględunawystępującewżyciuspo-
łecznymprocesyalienacji.Wdalszychwywodachwypadnienamjed-
nakchwilowoabstrahowaćodowegoprzeciwieństwanatura–społe-
