Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozdział3StosunekdoRELIGII
poznanychwzględnychprawdcząstkowych,natomiastzbiórwłasnychnowych
prawd,zwłączeniempewnejilościstarychprawd,jestprzedstawianyjakoabsolutnie
prawdziwy.Obserwacjatajestszczególnietrafnawodniesieniudozastępowaniatak
zwanychreligiipogańskichprzezsystemymonoteistyczne.
Oczywistejest,żezachowanieprzeznaspodobnychzwyczajówwwarunkach
rozszerzającegosięhoryzontuXXstuleciadoprowadziłobyconajwyżejdopowsta-
niakolejnejsekty.Wprowadzeniedoreligiimetodynaukowejbyłobyoczywiście
poważnymbłędem,taksamobezprawnymjakprzeniesieniemetodsztukidodzie-
dzinynauki.Aledawnojużpora,żebyprzejąćdobryzwyczajuczonychinieodrzu-
cać,leczodnowaanalizowaćzbiorywcześniejnagromadzonychprawdwzględnych.
Wynikaztego,żeżadnedoktryny,pozadoktrynamiulewejręki”,dającymisię
rozpoznaćprzedewszystkimwskutekichduchowegoniszczycielskiegooddziaływa-
nia,niemogąbyćodrzucanecałkowicie.Powinnosięjeuznawaćzaniezadowalające,
obciążoneludzkimisubiektywnyminaleciałościami:stadialnymi,klasowymi,indywi-
dualnymi.Jednakżeziarnowzględnejprawdziwości,ziarnopoznaniauzzewnątrz”
tejczyinnejdziedzinyświatatransfizycznegozawartejestwkażdejreligiiikażda
takaprawdajestbezcennadlacałejludzkości.Naturalnejestprzytym,żezakres
prawdziwościsystemów,którepowstaływwynikudoświadczeńlicznychindywidual-
ności,jestzzasadywiększyodzakresuprawdziwościsystemówrozpowszechnionych
tylkowniedużychgrupach.Wyjątekmogąstanowićsystemymłode,zmierzające,być
może,doszerokiegorozpowszechnienia,alezpowodunaturalnegobiegurzeczyod
razupomijającestadiumutajonegoczyteżwąskiegoistnieniagrupowego.
Podobneszerokorozpowszechnionesystemynazywanesąwniniejszejkoncep-
cjimitami,cobędzieszczegółowowyjaśnioneponiżej.Mityzawszekryjąwsobie
takączyinnąrealnośćtransfizyczną16,aleniemożeonapozostaćnieskażonainie-
zagmatwana,ponieważdomituwprowadzonowieleztego,cojestuludzkie,zbyt
ludzkie”17.Wątpićnależy,czymetodawyzwalaniatransfizycznegoziarnamitów
zichludzkiejskorupymożebyć,wkażdymrazieobecnie,sformułowanadokład-
nieiściśle.Jakdotąd,nieudałosięjeszczeopracowaćniezbędnegomechanizmu
kryteriów,którybyłbywystarczającywodniesieniudokażdegoprzypadku.Wątpli-
wościbudziteżto,czytakskomplikowanezadaniemistycznejestdorozwiązania
zapomocąnaszegoratio.Można,coprawda,kierującsięteleologiąhistorii,skon-
struowaćokreślonąklasyfikacjęreligii,którabypozwoliławyodrębnićreligiewyso-
korozwiniętejakoosobnągrupęiprzekonaćsię,żemimoróżnegostopniaczystości
ipotęgiistniejątezypotwierdzoneprzezcałątęgrupęreligii.Należądonich:teza
16Por.określeniemitusformułowanewpracyA.ŁosiewaIzrannichproizwiedienij(Zwczesnychpism):uMitto
najkonieczniejsza,mówiącpoprostu,transcendentalniekoniecznakategoriamyśliiżycia,iniemawnimdokładnie
niczegoprzypadkowego,niepotrzebnego,dowolnego,zmyślonegoalbofantastycznego.Toautentycznaimaksymal-
niekonkretnarealność”(Moskwa1990,s.397).
17NawiązaniedotytułuksiążkiF.NietzschegoLudzkie,arcyludzkie(1878).
57
