Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
JacekBartyzel
lizmhinduski),chińska(nacjonalizmchiński,nacjonalizmjapoński),awdrugiejpo-
łowieXXwiekurównież,wrazzdekolonizacją,zaczęływykształcaćsięrozmaite
postacinacjonalizmuafrykańskiego.Wznacznejczęścitychwypadkównacjonalizm
przybierałformyideologicznieipraktycznieskrajne(częstokroćterrorystyczne),na
grunciezachodnioeuropejskimporównywalneznarodowymsocjalizmem(hitlery-
zmem),cozapewnenależywiązaćzniewystępowaniemwtychcywilizacjach,awła-
ściwegojedyniecywilizacjiłacińskiej(klasyczno-chrześcijańskiej),personalistycz-
negopojęcianarodujakowspólnotyosóbbędącychrealnymiiodrębnymisubstan-
cjalniebytami,niepokrywającejsiętakżewzupełnościzorganizacjąstricte
polityczną(państwową).
POJĘCIENACJONALIZMU
Terminnnacjonalizm”,jakwieleinnychpojęćzesłownikapolitycznego,wszedł
wużycieznaczniepóźniej,niżzaistniałozjawiskostanowiącejegospołecznyiide-
ologicznydesygnat.Onacjonalizmiejakofenomenietegorodzajumożnabowiem
mówićjużoddrugiejpołowyXVIIIwieku(oświecenieirewolucjaweFrancji-zob.
Bell2001),podczasgdypierwszewpełnisamoświadomezastosowaniepojęcianna-
cjonalizm”wfunkcji(samo)określeniakierunkuideowo-politycznegonastąpiłodo-
pierowkońcuXIXwieku(programowyartykułMaurice’aBarrèsaLaquerelledes
nationalistesetdescosmopolitesz1892roku-zob.Barrès1892;Barrès1902).Wcze-
śniejznanebyłyjedynieinnederywatyodsłowannaród”,zasadniczoprzymiotniko-
we,aincydentalnepojawieniesięjużw1715roku(wWielkiejBrytanii)przymiotni-
kanationalistniemiałożadnychkonsekwencjipolitycznych(Newman1987).Nie
ulegawszakżewątpliwości,żezjednejstronypostawy,poglądy,programyidziałania
polityczne(atakżekulturalne,zwłaszczawdobieromantyzmu)typowedlanacjona-
lizmustałysięjednązgłównychtendencjiizarazemsiłsprawczychogromnychprze-
mian,jakiezaszływżyciuspołeczeństwdobypóźnejnowożytności,zdrugiejzaś
stronydoktrynyorazruchypolityczne,określającesięexpressisverbisjakonacjona-
listyczne,pojawiłysiędopiero(zatolicznieiwwielumiejscachnaraz)wostatniej
dekadzieXIXinapoczątkuXXwieku;oznaczato,paradoksalnie,żekilkapokoleń
nacjonalistówbyłonacjonalistamifaktycznieniewiedzącotym.
Samopojęciennacjonalizm”jestwysoceproblematyczne,atozróżnychpowo-
dów.Wewspółczesnymuzusie,zarównopotocznym,medialnym,jaki(wznacznej
mierze)naukowym,częstofunkcjonujeono(wyjąwszyświatanglosaski)jakopejora-
tywnyepitet,coznajdujerównieżodzwierciedleniewpopularnychleksykonach
ipodręcznikach,gdziezwyczajowodefiniujesięnacjonalizmjakobezzasadnewy-
wyższanie(czywręczabsolutyzację)własnegonaroduorazgłoszenienienawiścido
innychnarodówczymniejszościetnicznychipragnienieichujarzmienia,awskraj-
nychprzypadkachnaweteksterminacji.Możnawręczpowiedzieć,żewpropagandzie
lansowanejprzezwspółczesnelewicoweorazskrajnieliberalnekręginacjonalizmzo-
stałdesygnowanydoroliwrogapublicznego(hostis)ijakotakiczęstokroćidentyfi-
