Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światopoglądoweaspektypolskiegonacjonalizmu
61
tzw.nideologięrewolucjifrancuskiej”icałąspuściznękulturowąXIXwieku(tamże:
95).Stanobecnycywilizacjieuropejskiejtraktowałjakozapaść.Natentematpisał:
ncywilizacjanaszajest[tak-przyp.red.]zatruta[...],żemogąsiębudzićwątpliwości,
czyjużniezapóźnonaratunek”(tamże).HistoriozoficznamyślGluzińskiegozcza-
semstajesięreprezentatywnadlasposobumyśleniapraktykowanegowobrębiecałej
formacjimłodoendeckiej.JakpiszeDominikaMotak,badaczkaruchówantymoderni-
stycznychwobrębiechrześcijaństwa,podobnepostawysąprzejawemkrytykiideolo-
giinowoczesności.Nowoczesnośćjestoskarżanaozniszczeniedawnego,uświęcone-
gotradycjąireligiąetycznegoładuświata(Motak2002:20)ibudziwzwiązkuztym
dalekoidącykrytycyzm.Światopoglądnmłodych”,wrazzupływemczasupodpo-
rządkowującysięcorazbardziejkanonomtradycjonalizmukatolickiego,stajesięod-
zwierciedleniempewnejkoncepcjicywilizacyjnejwrogiejnowoczesnościzarówno
wwymiarzeaksjologicznym,jakimaterialnym.RównieżocenadziejówPolskizosta-
jepoddanaciśnieniufilozofiitradycjonalistycznej.Wobozienarodowymzaczynasię
nawetmówićonnarodowejszkolehistorycznej”(Orłowski1936:1).Jejprekursorem
mabyćsamRomanDmowski,znajdującygorliwychnaśladowcówwśródmłodego
pokoleniawłasnegośrodowiskapolitycznego.Przedstawicieletejszkoływypracowa-
lizbiegiemczasunkrytycznespojrzenienahumanizmireformacjęzrównoczesną
rehabilitacjąśredniowieczairoliKościołakatolickiego,krytykęideirewolucjifran-
cuskiejiwalkoichrealizacjęwXIXwieku”(tamże).Wtensposóbpowstanianaro-
dowe,którychocenazostajepodporządkowanatakimkanonomprzyjmowanejprzez
młodychhistoriozofii,sątraktowanezdużąrezerwą,aogólnaocenawydarzeństaje
się,jakpodkreślonojużwyżej,nietylefunkcjąinteresunarodowegocokatolicyzmu.
Liberalnepierwiastki,któresąwidocznewpowstaniachXIXwieku,powodują,że
młodaendecjaodnosisiędonichzdystansem(Giertych1937:281).Podobnietrakto-
wanesąSejmCzteroletniiKonstytucja3maja,jakowydarzeniawywodzącesięzdu-
chaoświecenia.Natomiastepokągodnąpochwały,doktórejzaczynanawiązywać
młodepokolenieendeckie,stajesięepokasaska,kiedytodominacjakatolicyzmu
byłaoczywista.Wtakiejsytuacjiwinęzarozstrójpaństwawepocesaskiejstaranosię
przerzucićnasiłyzewnętrzneitajemne,którychuosobieniemmiałabyćmasoneria.
OtakichzapatrywaniachnajlepiejświadczymętnainieprzekonującaksiążkaKazi-
mierzaMarianaMorawskiegopt.ŹródłarozbioruPolski.Onsamokreślałsiebie
nszeregowcemRzymu”,awięcczłowiekiemwyznającympoglądywłaściwedlaka-
tolików-tradycjonalistów(Morawski1935:13).
OileRomanDmowskiodnosiłsiękrytyczniedopowstańnarodowychiróżnych
innychwydarzeńzprzeszłościPolski,uznającjezaryzykownezpunktuwidzenia
troskiozachowaniesubstancjinarodowej,otylenmłodzi”bylidalekobardziejinspi-
rowanimotywamireligijnymi.Np.wzmiankowanywyżejGluzińskidośćemocjonal-
nieiniechętnietraktowałKomisjęEdukacjiNarodowej,SejmCzteroletniorazKon-
stytucję3maja-jakoelementypiętnowanegoprzezsiebienprzewrotuumysłowego”,
którynawschodzieEuropy,czyliwPolsce,chciałprzeprowadzićnzłowrogiekspery-
mentwyrwaniamłodzieżyspodwpływówKościołaitradycji”(Gluziński1927:80).
Podobnegozdaniabyłinnyważnyideologpokolenianmłodych”endecji,AdamDo-
