Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcie,genezaipróbasystematykigłównychtypównacjonalizmu
NACJONALIZMNEOPOGAŃSKI
41
Kategorięnacjonalizmuneopogańskiegonależytraktowaćsensulargo,gdyżza-
zwyczajniewiążesięonazprzyjmowaniempostawywiarywobeczaprzeszłych
imartwychkultówpogańskich,leczzabsorbowaniempewnejotoczkiemocjonalnej,
toposówiarchetypówkulturowychorazswoistegoetosu(przedewszystkimheroicz-
negowojownika)właściwegopradawnymwierzeniomHellenów,Rzymian,Celtów,
Germanówczyinnychludów,zawszenatomiastzresentymentemantychrześcijań-
skimiwfunkcjiwykorzystaniatychwątkówdowalkizchrześcijaństwem(Okraska
2001).Tendencjeneopogańskieniekonieczniejednakwiążąsięznacjonalizmem,
awnajbardziejznaczącejobecnieiwyrafinowanejteoretyczniewersjineopogani-
zmu,czylitzw.NowejPrawicy(AlaindeBenoist,PierreVial,GuillaumeFaye-zob.
Nowaprawica=zagrożenie1995:18-25;Węgierski1996:89-100),panujenastawie-
niewręczantynacjonalistyczne,upatrującewnacjonalizmiepierwiastekdekadencki
itypowomodernistyczny,któremu(wśladzaevoliańskimnurtemtzw.tradycjonali-
zmuintegralnego)przeciwstawiasięsupranarodowąideęimperium(Mikołejko1998:
169-179;Wielomski2001:172).
Zalążkinacjonalizmuneopogańskiegopostrzegaćmożnajużwniektórychprekur-
sorskichwobecnacjonalizmuprądachmodernizmupolitycznego,jakwmakiawel-
skiejniechęcidochrześcijaństwajakonazbytzaświatowejreligiisłabeuszy,idącej
wparzezuznaniemdlaheroicznejipodporządkowanejdobrurepublikireligiirzym-
skiej,czywpropozycjiwypracowanianreligiiobywatelskiej”przezRousseau.Bez-
spornymjużprekursoremnurtuneopogańskiegobyłbizantyjskifilozofGeorgiosGe-
mistosPlethon(1355-1452),żyjącynaPeloponeziewMistrze(GrottB.1980).Od
XIXwiekuterenembujnegorozkwitunacjonalizmuneopogańskiegostałysięprzede
wszystkimNiemcy(Halban1936;Halban1946a;Halban1949;Haack1999),ito
wkilkuróżnychodmianach:panteistycznejideologiiireligiivolkizmu(Friedrich
Lange),któraprzeszładługąewolucjęodwieloznacznegopojęciaVolkkustricterasi-
stowskiemuHerrenvolk;panteizującego,nniemieckiegochrześcijaństwa”(Deutsches
Christentum)inpoganochrześcijan”,którychprekursorembyłorientalistaPauldeLa-
garde(1827-1891);rozlicznychstowarzyszeńinzakonów”pogańskich,wskrzeszają-
cychgermańskikultWotana(wotanizm),łączącychpoganizmzezoteryzmemigno-
stycyzmem,jakHoherArmanen-OrdenGuidaLista(1848-1919;zob.Mikoś2006:
293-320),OrdoNoviTempliJörgaLanzavonLiebensfelsa(1874-1954),zktórych
bezpośrednimiłącznikamiznazizmembyły:ThuleGesellschaftRudolfavonSebot-
tendorffa(1875-1945)orazDeutschvolkiTannenbergbundgen.ErichaLudendorffa
(1865-1937)ijegożonyMatyldy(Tomasiewicz2006:321-333).
StopieńzaangażowaniaprzywódcówIIIRzeszywruchneopogańskijestkwes-
tiąsporną(Tabor1993;Gabiś1998a:19;Gabiś1998b:12-13;Michalski1998:12;
Memches1998:20).Stosunkowonajbardziejpoważnietraktowałzapewnetęnreli-
gię”HeinrichHimmler,którydlaSSzałożyłw1937rokuparareligijnyiparanauko-
wyinstytutDeutscheAhnenerbe.SamAdolfHitlertraktowałneopoganizminstru-
mentalnie,jakonarzędziewalkizchrześcijaństwem;jednakniezależnieodjegooso-
