Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bogumiłgrott
ŚWIATOPOGLĄDOWEASPEKTY
POLSKIEGONACJONALIZMU
NACJONALIZMŚWIECKI(PODWPŁYWEMPOZYTYWIZMU)
NacjonalizmpolskizrodziłsiępodkoniecXIXwieku.JegotwórcamibyliJanLu-
dwikPopławski(1854-1908),ZygmuntBalicki(1858-1916)iRomanDmowski
(1864-1939).Wewczesnejfazieswegorozwojukształtowałsięjakozespółpoglą-
dówikoncepcjiformowanychpodwpływemnduchapozytywizmu”.Byłtowięcna-
cjonalizmświeckiniekwestionującyKościołaijegonauki,niemniejjednakniebudu-
jącyswoichkoncepcjinafundamenciegłoszonychprzezKościółwartości.
StanisławKozicki,działaczizarazemhistorykLigiNarodowej,pierwszejforma-
cjiorganizacyjnejwPolsceocechachnacjonalistycznych,takokreśliłprofilświato-
poglądowyjejprzywódcówiideologów:
Niewyłożylinigdziemetody,wedlektórejprzystąpilidopoznawaniaprawrządzącychży-
ciemczłowiekaispołeczeństwa,pismaichsąjednakświadectwem,żebyliempirykami,
zgodniezresztązduchemczasu,jakowychowańcyokresupozytywistycznegowPolsce1.
Niezajmowalisięonianibadaniempoczątkówżyciaspołecznegonaziemi,anijegocelów
ostatecznych[...].Celbyłpolityczny,zakresempolitykapolska,zadanienawskrośprak-
tyczne.ByłotozgodnezmaksymąComte’a:wiedzieć,abyprzewidziećcelemzaradzenia
(Kozicki1964:452).
Powyższacharakterystykajesttrafna,jakkolwiekniedokońcakompletnaidlate-
gonależałobyjąuzupełnić.BezwątpienianaprzełomieXIXiXXwiekucelempol-
skichnacjonalistówbyłoprzedewszystkim,jaktookreśliłDmowski,nkonserwowa-
nienarodu”(Dmowski1938:249)osłabionegojużznacznieprzezponadstuletniąnie-
wolęiuciskzaborców.Niemniejjednakszeregsformułowań,którewychodziłyspod
piórideologównarodowodemokratycznych,budziłzastrzeżeniaduchowieństwaipo-
wodowałkrytykęzestronykleru.Krytykowanymikoncepcjamibyły:zasadaego-
izmunarodowego,rozróżnianienetykiidei”inetykiideałów”,którerozwinąłwbro-
1OichświatopoglądziemożetakżeświadczyćprzypisywanaprzezStanisławaKozickiegotemupo-
koleniulistaczytywanychautorów.Otooni:Molesworth,KarolVogt,LudwigBüchner,KarolDarwin,
JohnStuartMill,HenryThomasBuckle,Traper,HerbertSpencer,AugustComte,JosephRenanczyHip-
politTaine(Kozicki1964:157).Jakwidać,brakujetammyślicielikatolickich.
