Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światopoglądoweaspektypolskiegonacjonalizmu
51
katolickie...1898:165).Zamierzeniatedałyograniczonecoprawdawyniki,zyskując
uznanietylkotychprzedstawicielikleru,którzyprzystąpilidowspółdziałaniazNaro-
dowąDemokracją.Wtensposóbzrodziłsięwydawanyprzezdwalataiprzeznaczony
dlakleruperiodykzatytułowanynDlaSwoich”.Najegołamachjedenzautorów,kry-
tykującstosunkiwKościelewKongresówceorazmianowanychprzezpapieżanaza-
sadzieporozumieniazrządemcarskimbiskupów,posługujesiętakimotocharaktery-
stycznymporównaniem:nCobyśmypowiedzieliowodzacharmiirosyjskiej,gdyby
ichmianowanienastępowałozaporozumieniemcarazrządemjapońskim[zdanieto
zostałonapisanewczasiewojnyrosyjsko-japońskiej-przyp.B.G.]”(Znaszych
spraw...:t.2,92).
Częścioworealizowanezamiarydojściadoporozumieniazkleremkatolickim,
uwieńczoneuzyskaniemzestronyniektórychjegoprzedstawicielitakdalekoidącej
współpracy,żeposuwałasięonanawetdokrytykiswoichprzełożonych,byłyzjed-
nejstronywyrazemzłegostanuówczesnegoKościoławzaborzerosyjskim,azdru-
giejświadectwemstosunkuideologówendeckichdosamegoKościoła.Uważalioni
wówczas,żekatolicyzmmadoniosłeznaczeniewżyciunarodu,jestwpewnychwa-
runkachsymbolempolskości,dlategoteżniemożebyćpominiętywcałymukładzie
czynników,któreuwzględnianowkonstruowanejprzezendekówliniipolitykinaro-
dowej.Nieuznawalionijednakkatolicyzmuzawartośćnajwyższąipodporządko-
wywaligonarodowitraktowanemujakowartośćnadrzędna:njesteśmyspołeczeń-
stwemkatolickim-aleniejesteśmyspołeczeństwemkościelnym-tylkospołeczeń-
stwemnarodowym”-głosiłartykułZcałejPolski(1898)zamieszczony
wnPrzeglądzieWszechpolskim”,niepodpisanyprzezautora,alebędącyprawdopo-
dobniedziełemPopławskiego,któryzazwyczajredagowałwłaśnierubrykęotakim
tytule.Czytamytamdalej:
KatolicyzmjesttylkojednązwartościcharakterunarodowegoiobronainteresówKościoła
katolickiegostanowizaledwiejednozzadańpolitykinarodowejitootyle,oiletenKościół
jestpolski.Zewzględunasolidarnośćinteresównarodowychikościelnychmożliwesą
ustępstwanarzeczdrugich,bodajbyzpewnymformalnymuszczerbkiempierwszych.Nie
wolnojednaktychustępstwzalecaćaninawetusprawiedliwiaćirozgrzeszać,jeżelione
wprostszkodząinteresomnarodowym.Powyższeuwagistosująsiędoocenypołożeniadu-
chowieństwanietylkowzaborzerosyjskim,aleiwzaborzepruskim.Tamgermanizacja
ludupolskiegozapomocąKościołakatolickiegotojużniewidmogrożącewprzyszłości
naszejsprawienarodowej,leczfaktrealny,zktórymjużdziśpoważnieliczyćsiętrzeba,
któremutrzebaświadomieienergicznieprzeciwdziałać(tamże:381).
TowłaśnieztakiegopodejściadoroliKościołakatolickiegowistniejącejsytu-
acjiwysnutopropozycjętraktowaniagojakoninstytucjinarodowej”(Program
StronnictwaDemokratyczno-Narodowego...1903:17-18).Uznano,iżtrzebagood-
izolowaćodwpływuczynnikówwrogichsprawiepolskiej.Jednakideatakanie
uzyskałaaprobatyKościoła,któryuznałzaniedopuszczalnekontrolowaniejegopo-
czynańprzezświeckich.PrzeciwkokoncepcjiKościołapojmowanegojakoninsty-
tucjanarodowa”,zktórejtokoncepcjiwynikaławłaśnieowamożliwośćspołecznej
