Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światopoglądoweaspektypolskiegonacjonalizmu
57
Pozakryzysemgospodarczym,stymulującyminnąwstosunkudoliberalizmu
myślgospodarczą,kryzysemdemokracjiparlamentarnej,którypowodowałrozwój
nowychideiustrojowych,idoraźnymwpływemencyklikiQuadragesimoannociągle
ważnąrolęwkształtowaniusięmyślinacjonalistycznejwPolscemiałarodzimagleba
kulturowa-bardzoistotnymczynnikiemwarunkującymjejjakośćbyłkatolicyzm.
Właśnietaglebakulturowapowodowała,żewnaszymkrajunieznajdowałdobre-
goprzyjęciandynamicznyfaszyzm”ztowarzyszącymmutotalizmem,natomiastbyły
dobrewarunkidlarozwojupolskiejwersjitzw.systemuklerykalno-konserwatywne-
go(Trevor-Roper1979:418),czylitradycjonalizmu.Takwięcnmłodzi”endecy,od-
rzucającliberalizmjakofilozofię,atakżejakosystempolitycznyorazekonomiczny,
nieprzyjmowalifaszyzmuanijegofilozofiiczyetyki.Mechanizmyrozwojoweich
nacjonalizmubyłypodobnedotych,jakiedawałyosobieznaćwHiszpanii,Portuga-
lii,apoczęścitakżeweFrancjiwobrębienacjonalizmuActionFrançaise.
WKRĘGUIDEIKATOLICKIEGOPAŃSTWANARODUPOLSKIEGO
nMłodzi”,krytykującliberalizmjakokatolicy,sięgalitakżeipokatolickąkrytykę
tegonurtu(por.SardaySalvany1995;Sepczyńska2008:83-120),znajdującwniej
uzasadnienieswoichpoglądów.Rozglądającsięzanowymsystememsilnejwładzy,
zaczęlidostrzegaćwłaściwościpaństwaprzedliberalnego,awszczególnościśrednio-
wiecznego,któreniebędącpluralistyczne,jednakzapewniałoautonomięjednostkom
istanomorazinnymkorporacjom,czegoniedasiępowiedziećowładzypaństwafa-
szystowskiegoocharakterzetotalnym3.Swoistymediewalizmstałsięwięcważnym
współczynnikiemideologiinmłodych”.Jegowyrazembyłaprzetłumaczonanajęzyk
polskiprzeznarodowcaMarianaReuttabardzopopularnawówczasksiążkarosyj-
skiegofilozofaMikołajaBierdiajewapt.Noweśredniowiecze.
Autortengłosił:nrenesanszawiódł,zawiodłooświecenie.Zawiodłyrewolucjein-
spirowaneprzezludzioświecenia,załamałysięnadzieje,którewnichpokładano”
(Bierdiajew1936:40).Bierdiajewwswojejksiążcedomagałsięnaczelnejroliwkul-
turzedlareligii.Wyrażałprzekonanie,żenreligianiemożebyćsprawąprywatną,jak
chcątegoczasynowożytne[...].Religiastajesięwnajwyższymstopniusprawąogól-
ną,wszechogólnąiwszystkookreślającą”(tamże:9).Filozoftenzapowiadałteżpla-
nowyregresiucieczkęodświatatechnikiorazodwalkizprzyrodą.
nMłodzi”endecjizaczęlirównieżinterpretowaćdziejeEuropyjakopasmowalk
npropagandywywrotowej”zduchemchrześcijaństwa,coosiągnęłoswojeapogeum
wdobieoświecenia(Gluziński1927),któregopłodembyłwłaśnieliberalizmicały
wiekXIX,wieksekularyzacjiikształtującejsięnnowoczesności”.Niektórzyznich
nawetztęsknotązwracalisiędoepokisaskiej,jakodoostatniegoprzedoświecenio-
3Mussolinigłosił:nPaństwojestabsolutem,wobecktóregojednostkiigrupysączymśwzględnym.
Jednostkiigrupydająsiębowiempomyślećotyle,oileistniejąwpaństwie.[...]Takwięcdlafaszysty
wszystkomieścisięwpaństwieipozapaństwemnieistniejenicludzkiegoaniduchowego,anitymbardziej
nieposiadajakiejkolwiekwartości”(Mussolini1935:12,32).
