Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Subiektywnaocenakosztówpoznawczych.Uwarunkowaniamotywacji...
29
Procesyselekcji
Myślenieoprocesachmotywacyjnychiichwpływienafunkcjonowaniepoznaw-
czeosóbdorosłychobejmujem.in.kwestiedotyczącewyboru.Selekcjatofun-
damentalnyaspektludzkiegozachowania.Wybieramyspośródróżnorodnych
możliwościludzi,zktórymiwchodzimywinterakcję,obiektyzwracająceuwagę
wśrodowiskuidziałania,wjakichuczestniczymy.Procesyselekcjiponadtosta-
nowiąważnąskładowąnawielupłaszczyznachrozwojuwciągucałegożycia,
gdyżselekcjawpisanajestwceleizwiązaneznimiprocesymotywacyjneobecne
wnormatywnychzmianachokolicznościżycia.Natymzałożeniuopierasięmodel
selektywnejoptymalizacjizkompensacją(SOK)(ang.selection,optimization,and
compensation,SOC;Baltes,1997).Zgodnieznimdokonującesięwdorosłości
zmianywzasobachosobistychskutkująrekonstrukcjącelówwtakisposób,by
odpowiadałyaktualnemupoziomowiowychzasobów,natomiastprocesyselek-
cjikoncentrująsięnadziałaniachzgodnychztymicelami.Wedługtejzasady
uznanonp.żepogarszającesięzasobypoznawczewpóźnejdorosłościpowodują
przesunięciezdziałańskoncentrowanychnawzrościenatakie,któreskupiająsię
nautrzymaniusprawnościfunkcjonalnejlubzapobieganiustratom(np.Freund,
Ebner,2005).
Procesyselekcjimożnaująćbardziejogólnie:jakopełniącefunkcjęukierun-
kowującąimobilizującą(Hess,Emery,2012).).Efektyselekcjizwiązanezukie-
runkowywaniemmożnazaobserwowaćw:(a)wyborzedziałań(np.preferowanie
działańzgodnychzosobistymicelami);(b)procesachuwagi(np.nieproporcjonalne
skupianiesięnainformacjachzgodnychzcelem)oraz(c)podejściudozadania
(np.stosowaniestrategiipozwalającychnaosiągnięcieosobistychcelów).Nato
-
miastmobilizacjalwzmacnianiewyrażasięwstopniuzaangażowaniawrealizację
konkretnegozadaniaiilościwysiłkuprzeznaczonegonadziałaniewkonkretnej
sytuacjizadaniowej.Znaczeniewzmacnianiadobrzeobrazujączynności,które
niekonieczniesąpodejmowanezwyborujednostki.Wówczasstopieńzaangażo-
waniawichrealizacjębędzietymwyższy,imbardziejokażąsięonezgodnezjej
celamiosobistymi.
Wwieluteoretycznychkoncepcjachstarzeniasiętegorodzajuprocesyselekcji
postrzegasięjakoadaptacyjne,ponieważjednostkidostosowująswojezachowania
dozmieniającychsięwdorosłościcelów.Przykłademjestteoriaspołeczno-emo-
cjonalnejselektywności(ang.socioemotionalselectivitytheory,SST;Carstensen
iin.,1999).Przyjmujesięwniej,żewpercepcjistarzejącegosiędorosłegoskraca
sięperspektywaprzyszłościowa,cozwiększaznaczeniecelówemocjonalnych
wpóźniejszymżyciu.Hipotezazakłada,żeprowadzitodoprocesówselekcji
