Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Aspektyrozwoju
wyprzedzapóźniejszefunkcje.Jesttojednakproceszapewneutrwalonywprocesieewolucji
wpostacispecjalnegozespoługenów,główniehomeotycznych.
Rozplemdlapodtrzymaniażyciazazwyczajpoleganabardzoszybkimnamnażaniu
nowychkomórek,np.ciałekkrwilubnabłonkajelit,wmiejscekomórekginących.Zja-
wiskiemrozwojuontogenetycznegojestnatomiastprzekształcaniesiędanejtkankiczy
topodwzględemjejmasy,czyliczbykomórek,wreszciestrukturyiorganizacji.Wtym
więcsensieniejestprocesemrozwojuontogenetycznegotzw.rozrostroboczy(tj.przerost
tkanek-główniemięśniowej,kostnejiinnychpodwpływemwykonywanychfunkcji)
polegającygłównienawzrościemasy,któremuzazwyczajnietowarzyszyrozplemkomó-
rek.Niejestzazwyczajobjawemrozwojuontogenetycznegozwiększaniesiętkankitłusz-
czowejpodwpływemnadmiernegospożyciapokarmów,chociażnagromadzeniesię
odpowiedniejtkankitłuszczowejijejrolawaktywnościhormonalnejmaznaczeniedla
dojrzewaniapłciowego.Zjawiskawymianykomórek(ginięciajednych,anaichnamiejsce
powstawanienowych)takżeniesąjakotakieprocesamirozwojuontogenetycznego,
podobniejakniejestzjawiskiemrozwojuontogenetycznegoprocesregeneracjitkanek.
Tuwłaśniewzrozumieniuzjawiskapomagapojmowanierozwojujakopostępu.Rozwój
ontogenetycznytotakiprocesmnożeniasiękomórek,któryprowadzidonowychstanów,
anietylkoodbudowyzniszczonychstrukturbądźprzerostuistniejących.
Komórkiwzajemnieoddziałująnasiebie,stądistotnajestpozycjaposzczególnych
komórekwzględemsiebie.Oddziaływanietomożebyćbiofizyczne,jakibiochemiczne,
możnajerozumiećjakoproceswzajemnejwymianyinformacjicodopołożeniaiaktyw-
ności.Wdalszymrozwojuniektóretkankiwydzielająsubstancje(czynnikikontrolujące
wzrost,wtymhormony)takpobudzające(stymulatory),jakihamujące(inhibitory)
rozwój.Substancjetedziałająlokalnielubdostająsiędokrwiikrążąwrazzniąpocałym
organizmiedziałającwzasadzietylkonapewnekomórki.Naniektóresubstancjemogą
byćwrażliwekomórkiokreślonejtkankitylkolokalnie,napewnychobszarachlub
wcałymorganizmie,aleowawrażliwośćmożewystępowaćokresowo.Pewnezpobudzo-
nychczystymulowanychtkanekmogąjednakoddziaływaćnainne,awięcstymulacja
niektórychtkanekmożenastępowaćdrogąpośrednią.Zagadnieniateomówionesą
bardziejszczegółowowrozdzialepoświęconymukładowiendokrynnemuiczynnikom
stymulującymwzrastanie.
Wprocesachrozwojumaznacznyudziałukładnerwowy,bogateunerwienieokazuje
siębyćprzekaźnikiemstymulacjirozwoju,azaniknerwówpowodujeatrofiędanych
narządówlubtkanek(np.kubkówsmakowychiślinianek).Działanieukładunerwowego
możebyćposzerzoneprzezdziałaniahormonów.Wydzielinygruczołówdokrewnychna
drodzechemicznejrozszerzająwięcdziałalnośćregulacyjnąukładunerwowego.Mówimy
wtedyokontrolineurohormonalnej.Niekiedyhormonyielektrolitykrążącewekrwi
działająnakilkaróżnegotyputkanek,niekiedyściślewybiórczonapewiennarządczy
tkankę.Zależytoodtegoczyównarządczytkankaposiadareceptorywrażliwenadany
bodziec.
Istniejątakżelokalniedziałającebodźcemechanicznestymulującerozwójtkanek
inarządów.Sąnimibodźceruchowedlamięśni,naprężeniatkankidlakościiwięzadeł,
hydrostatyczneciśnieniedlaserca,naczyńkrwionośnych,moczowodówipęcherza,itd.
19
