Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Czynnikirozwojuosobniczegoczłowieka
genetycznejmatkiwczasierozwojuwewnątrzmacicznego.Doczynnikówegzogennych
należąwarunkiśrodowiskowe.Czwartągrupęczynnikówstanowitrybżyciazależny
zarównooduwarunkowańgenetycznych,jakiśrodowiskowych(tab.3.1).Wauksologii,
przezkonstytucjęgenetycznąmatkirozumiemyuwarunkowanegenetyczniewłaściwości
jejorganizmu,którewtrakcieontogenezypodlegająmodyfikacjomśrodowiskowympod
wpływemwarunkówwjakichprzebiegałaiprzebiegajejrozwójosobniczy.
Tabela3i1iCzterygrupyźródełzmienności,któresąrównocześnieczynnikamirozwojuczłowieka
główneźródła
zmienności
cechjakościowych
człowieka
genetyczne
(endogenne)
paragenetyczne
(matczyne)
trybżycia
środowisko
(egzogenne)
•heterogenność
•różnicepłciowe
•typipoziommetabolizmu
•tempowzrastania
•kontrolawielkości
•itp.
•„rezonansgenetyczny”
•wiekrodziców
•kolejnośćciąż
•itp.
•rodzajaktywnościzawodowej
•sporty,rekreacja
•sen
•tytoń,alkohole,używki
•itp.
•naturalne
•społeczno-ekonomiczne
•kulturowe,techniczne
obciążeniafizyczneipsychiczne
Czynnikiendogennegenetycznezwanerównieżdeterminantamiistymulatorami
rozwoju.Togeny,któreorganizmpotomnyodziedziczyłporodzicach.Determinują
istymulująprocesrozwojuposzczególnychnarządów,elementówciałaiorganizmujako
całości.Wszczególności,napoziomiekomórkowymkodują:(1)promotorowo-specy-
ficzneczynnikitranskrypcyjne(promowanielubhamowanietranskrypcjiokreślonych
genówwodpowiedzinasygnałydocierającedokomórek)działającewjądrzekomórko-
wymkomórkiiwchodzącewskładkompleksutranskrypcyjnego;(2)białkasygnałowe
(np.TGF,BMP
,Shh)biorąceudziałwtransdukcjisygnału,działającewcytoplazmie,na
powierzchnibłonykomórkowejlubdyfundującezkomórkinazewnątrzoraz(3)czynniki
wzrostuzichreceptoraminabłoniekomórkowejorazreceptorybiałekuczestniczących
wregulacjicyklukomórkowegoiwmorfogenezie.Wszystkieteczynnikisązesobą
powiązaneinterakcyjnie,odichprawidłowejinterakcjizależyprawidłowyprzebiegmorfo-
genezy,awefekcieostateczny,prawidłowykształtifunkcjaposzczególnychnarządów,
elementówciałaiorganizmujakocałości.
Właściwościposzczególnychgenóworazcałegogenomu(jakotzw.tłagenetycznego,
bowiemniecałyzasóbDNAjestwłączonywzestawgenów,aztychniewszystkiedziałają
31
