Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wyodrębnionymaktemlubprocesemdokonującejsięzmiany,wwynikuktóregowystępujenowajakość,nowystan(np.człowiekwwynikuzdarzenia,jakimjest
wypadeklubdługotrwałachoroba,zmieniaswójstatus:zosobyżyjącejnanieżyjącą).Kryteriumwyodrębnianiazdarzeństanowiązatemantycypowane(oczekiwane,
możliwe)wynikizmiany.Jeżeliokreślonyefektzdarzeniaantycypujemyjakorealniemożliwywczasieistotniekrótszymniżmożetowynikaćzprawnatury,zdarzenie
totraktujemyjakolosowe,ocharakterzeewolucyjnymlubrewolucyjnym(katastroficznym–nagłym,nieodwracalnym).Zdarzenie,jakoaktlubproceszmiany,zawsze
podlegaewaluacjizewzględunajegomożliweskutkii–zależnieodprzyjętychzałożeńorazkryteriówocen–uznawanejestzapożądanelubniepożądane.Tosamo
zdarzeniemożebyćzatemuznanewtymsamymstopniuzapożądaneconiepożądane.Wanglosaskiejtradycjipraktykiubezpieczeniowejprocesy,bodźce
zewnętrzne/wewnętrzne,czynnikistymulujące,okoliczności,wwynikuktórychnastępujezdarzenieniepożądane,nazywanesąniebezpieczeństwami(ang:
perils).Pojawieniesięniebezpieczeństwmożetworzyćstanzagrożenia.Wystąpieniejakiegośniebezpieczeństwa(rozumianegotutajjakokonfiguracjadriverów)16
wponadstandardowejintensywności/skali/stopniulubskumulowaniesięróżnychniebezpieczeństwwtymsamymczasie,bądźteżtrwanieokreślonegoniebezpieczeństwa
wczasiedostateczniedługimsprawia,żezagrożenieprzekraczastankrytycznyizdarzenierealizujesię–następuje/zachodzizmiana.Zdarzenia,którepowstają
wnastępstwieprawnatury(rdzewieniemetalu,starzeniesięiwefekciezmianastatusuistnieniadanejosobyzżyjącejnanieżyjącą),będziemyokreślalimianem
obligatoryjnych,zaśzdarzenia,któresąskutkiemniebezpieczeństwocharakterzelosowym–zdarzeniamilosowymi.Zdarzenia,którychwynikiemsąnagłezmiany
oskutkachszczególnychrozmiarówluboszczególnymcharakterze,nazywamykatastroficznymi.Przyjmujemywięc,żeryzykotoprawdopodobieństwozrealizowania
sięniepożądanegozdarzenia,którespowodowaćmoże,aczkolwiekniemusi,jakąśszkodęlubstratębędącąudziałemtego,kogozdarzenietodotyczy.Zależnie
odcharakteruzdarzenia,ryzykobędziemyokreślalijakoobligatoryjnelublosowe,podobnieteż–ryzykokatastroficzne.Przedstawionatutajinterpretacjapojęciaiterminu
ryzykaściśleuzależniajeodtraktowaniazdarzeńjakopożądanychlubniepożądanych17.
Pierwsząkwestiąwymagającąbardziejszczegółowegokomentarzajestmożliwość(awkonsekwencjisposób)traktowaniaryzykajakoprzedmiotuzarządzaniaoraz
przedmiotuubezpieczenia.Ryzyko,bymogłobyćtraktowanejakoprzedmiotzarządzania,musibyćwięcrozumiane„przedmiotowo”.Tabanalnanapozór
konstatacjaniejestjednakcałkowicieoczywista.Ryzyko,jakotakie,samoistnie,bezokreślonegostanurzeczy,procesu,okolicznościdoktórychsięodnosi,występować
niemoże.Jestbowiemjedyniekonstruktemteoretycznymokreślającymmożliwośćzaistnienianowego(ilościowoi/lubjakościowo)stanurzeczyjakopotencjalnegoefektu
powstającegowwynikuuruchomieniałańcuchaprzyczynowo-skutkowychzależności.Ówefektjestsamwsobieneutralny(bowiemkażdystanrzeczyzawszejestjakiś),
jednakżepostrzegającygopodmiot,zpunktuwidzeniawłasnychinteresów,oceniaównowystanrzeczyjako(wokreślonymstopniu)pozytywnylubnegatywny.Jeżeli
danyefektzdarzeniamożenaruszaćteinteresy,uznawanyjestzanegatywny,niepożądany,zagrażający.Ryzykojestzatemkategoriąpojęciowąopisującąrelację
zależnościpomiędzyczymś(kimś)aczymś(kimś),któramożeskutkowaćnowymstanemrzeczy,jakimożebyćuznawanyzapożądanylubniepożądanyzpunktu
widzeniapodmiotów,którychdotyczy.
Możliwośćzrealizowaniasięokreślonegozdarzeniapodlegagradacji:odcałkowitejpewnościjegozaistnieniapozupełnąpewność,żeniewystąpi.Obydwatekrańcowe
przypadkisąoczywiściejedynieteoretyczniedopuszczalne,nigdyniemożnabowiemmiećabsolutnej(całkowitej,zupełnej)pewności,żejakiekolwiekzdarzenie„na
pewno”wystąpilub„napewno”niewystąpi.Sątowięcjedyniedwiewartościprogowemożliwościrealizacjidanegozdarzeniazprawdopodobieństwemod100%do0%.
Wświetlepowyższegokomentarzamożemyzatemskonstatować,żeryzykotoprawdopodobieństwozrealizowaniasięzdarzenia,któregoskutkimogąnaruszyć
czyjeśinteresy18.Ryzykoodnosisięwięcdołańcuchaprzyczynowo-skutkowychzależności,wwynikuktórych,wdanychokolicznościachmożewystąpićzokreślonym
prawdopodobieństwemzdarzenie,któregoskutkiwjakimśstopniumogąnaruszyćczyjeśinteresy.Wtymsensieryzykokojarzonejestzmożliwościązaistnieniazdarzenia
niepożądanego,ocenianegonegatywnie,zagrażającego.Stąd,wpotocznymużyciuokreślenie„ryzyko”utożsamianejestwłaśniezezdarzeniemzagrażającym.
Takisposóbrozumieniaryzykaobejmujeizarazemwskazujedwiejegonajważniejszecechy(charakterystyki,parametryopisu):
1)prawdopodobieństworealizacjidanegozdarzenia,
2)stopień,wjakimzdarzenietosprzyjalubzagrażainteresomokreślonegopodmiotu.
Wynikająstądrównieżdwiemożliwościizarazemsposobyzarządzaniatakpojmowanymryzykiem:
1)poprzezstymulowanieprawdopodobieństwarealizowaniasiędanegozdarzenia,
2)poprzezwpływanienastopieńzagrożenia,jakipotencjalnieniesiezesobązdarzenie.
Operacjonalizacjaobydwutychsposobówzarządzaniawymagamożliwiejednoznacznegookreślenia:
a)czymjestzdarzenieijakijestmechanizmjegorealizowaniasię,
b)kiedy,dlaczego,wjakisposóbzdarzeniestajesięzagrożenieminteresówdanegopodmiotu.
Przeprowadzonerozważaniaprowadządodwojakiego(aczkolwiekwzajemnieniesprzecznego)rozumieniaryzyka:
1)jakoprawdopodobieństwazrealizowaniasięzdarzenianiepożądanego;
2)jakoprawdopodobieństwapowstaniaszkody/straty(wwynikuzrealizowaniasięzdarzenianiepożądanego),tj.naruszeniainteresówpodmiotu,któregozdarzenie
todotyczy.
Wobydwuprzypadkachryzykojestkonstruktemteoretycznymopisującymprawdopodobieństwozrealizowaniasięokreślonegozdarzeniai/lubpowstania
szkody/straty.Jeszczeinaczej:zdarzenietoaktlubprocesdokonującejsięzmiany(stanu/statusurzeczy,cechrzeczy,relacjimiędzyrzeczamiielementamiich
struktury),zaśryzykotohipotetycznykonstruktteoretycznysłużącydowyrażaniaantycypacjiiokreślaniaprawdopodobieństwazrealizowaniasięzdarzenia,
któregoskutkimogązagrozićnaszyminteresom.Ryzyko,jakopojęcie–konstruktteoretyczny–jest„jedno”;dotyczyjedynieróżnychzdarzeńiróżnychichskutków,
wróżnysposóbzagrażającychinteresomróżnychpodmiotów.Tylkowtymznaczeniu,stosującwielkieuproszczenie,możemymówićwprosto„zarządzaniuryzykiem”,
cowżargoniepraktykiubezpieczeniowejokreślanejestjako„zarządzanieróżnymiryzykami”(nieskończeniewielomaryzykami),zaśwteoriizarządzaniaryzykiem
rozumianejestjakostymulowanieprawdopodobieństwa;zatemokreślenie„zarządzanieryzykiem”jestotyleusprawiedliwione,oileodnosisiędozarządzania
prawdopodobieństwemrealizacjizdarzeńistniejących/zachodzącychobiektywnie(niezależnieodpodmiotupoznającego).Dziękitakiemustanowiskuunikniemy
hipostazowaniaizachowamywtejsprawieumiarkowanyrealizmpojęciowy,uznającyobiektywneistnienieabstraktów(pojęciowychkonstruktówteoretycznych)
jedyniejakoumysłowychwytworów.
Zarządzamyzdarzeniem,którerozpoznajemyjakoznaczące,tzn.dającenamszanse(zadośćuczynienianaszyminteresom),zaspokojeniapotrzeblubnamzagrażające
(potencjalniemogącespowodowaćdeprywacjępotrzeb,naruszenieinteresów).Jeżelipodmiotprzeprowadzającyewaluacjęzdarzeniazpunktuwidzeniawłasnychpotrzeb
iinteresówuzna,żepotencjalneskutkidanegozdarzeniamogąnaruszyćjegointeresywsposób/wstopniuponiżejprogutolerancji,traktujejejakozagrożenie(zdarzenie
niepożądane,bozagrażające).Ocenysposobuistopniazagrożeniapodmiotdokonujeposługującsię,mniejlubbardziejrozbudowanymkonstruktemteoretycznym
będącymzarazemmiarąprawdopodobieństwazrealizowaniasięocenianegozdarzeniaistopnia/sposobupotencjalnegonaruszeniajegointeresówprzezskutkiowego
zdarzenia.Tymkonstruktemjestwłaśniepojęcieryzyka,jakomiarastopnianiepewności,czyniepożądanezdarzeniesięzrealizuje,ajegopotencjalneskutki
mogązagrozićjegointeresom(tj.interesompodmiotu,któregoowozdarzeniedotyczy),azarazemmiarąprawdopodobieństwa,żedoniepożądanegozdarzenia
dojdzieoraz–jeżelitaksięstanie–czy,wjakisposób,wjakimstopniu,jegopotencjalneskutkimogąnaruszyćinteresyrzeczonegopodmiotu,któregodane
zdarzeniedotyczy.Stąd–upraszczając–możemymówićoróżnychstopniachwzględniepoziomachryzykalubteżolinearnymmodeluakceptowalnościryzyka
(tj.stopniaprawdopodobieństwazrealizowaniasięniepożądanegozdarzeniai/lubjegopotencjalnychskutków,któremogąpowodowaćokreślonestraty/szkody
–naruszeniainteresów).Wynikocenytakrozumianegoryzykajestpodstawąprzyjęciaokreślonejstrategiizarządzaniaowymryzykiem.
Ryzykiemzarządzamyjedyniewtymsensieiotyle,oilemamywpływnaprawdopodobieństwozrealizowaniasięniepożądanegozdarzeniai/lubnaprzebiegrealizacji
tegozdarzeniai/lubnajegoskutkii/lubnazrekompensowaniespowodowanychprzeznieszkód/strat.Zasadata,azarazemwarunekdefiniujerolęubezpieczenia,jako
jednejzmetodzarządzaniaryzykiem.Rolatazależyodzakresuisposobumetodneutralizacjiryzykatraktowanychjakoubezpieczeniowe.
Gdy,naprzykład,mówimyoryzykuutratyzdrowia,mamynamyślimożliweskutkiróżnychzdarzeń(główniezachorowań,wypadków,zatruć)celemzarządzania
ryzykiemutratyzdrowiajestwięc(1)niedopuszczaniedotychzdarzeń,względnie–jeżelijesttonierealne–(2)ograniczenieichniepożądanychskutkówlub(3)
zrekompensowaniepowstałychwichwynikuszkód/strat.
Wniosekstąd,żegdyzarządzamyryzykiem,zawszezarządzamyzdarzeniami(podejmujemydziałaniastymulująceprawdopodobieństwoichzrealizowaniasięi/lub
rekompensująceichniepożądaneskutki),alezawszeteżczynimytozewzględunacel,którymjestuniknięcielubzminimalizowaniei/lubzrekompensowanie
skutkówzdarzeń,którewłaśniezewzględunaichskutkinaruszającenaszeinteresy,traktujemyjakoniepożądane.
Posługującsięnadalprzykłademryzykautratyzdrowiazauważmy,żeproponowanetutajrozumieniezdarzenianiepożądanegojestznacznieszerszeniżrozumienie
„wąskomedyczne”,którezatakoweuznajekażdezdarzenieprowadzącedowystąpieniaupacjentaszkody19lubjeszczewęziej,jakoniezamierzonyurazspowodowany
przezmedycznedziałania,anieproceschorobowy20.
Jakzostałowykazane,efektywnezarządzaniekażdymryzykiem,zaśryzykiemutratyzdrowiawszczególności,wymagarozumieniacałegomechanizmujego
realizowaniasię,zaśopistegomechanizmuwymuszaoperacjonalizacjępojęciaryzykaiokreślenierelacjimiędzyelementami,którychpojęcietodotyczy.
Traktującryzykojakokonstruktopisującypotencjalny,prawdopodobnyefektłańcuchaprzyczynowo-skutkowychzależności,możemyuznać,żeuruchomienieowego
łańcuchajestwłaśnieprocesemdokonującejsięzmiany,wwynikuktórejpowstajenowystanrzeczy.Zdarzeniejestzatemjednorazowymaktemlubprocesemdokonującej
sięzmiany(przeobrażenia,transformacji),którymożemyopisaćnaschematach–rys.1.1irys.1.2.
Rysunek1.1.Zdarzeniejakoaktlubprocesdokonującejsięzmiany
