Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Berlin
zwłoki”1.Benjaminspojrzałnaodchodzącąepokęzperspektywyprzyszło-
ściiujrzał–właśnie,jaksamtonazywał,wpiorunowymbłysku2–najbar-
dziejrealnymomentodróżniającyjegoczasodtegodługiego,przeszłe-
gojużsposobutrwania.Obietnicesięskończyły.Skończyłasięnadzieja.
Świadomość,żeto,conajważniejszedlaXXstulecia,zaczęłosięwBerlinie,
aszerzej:tam-gdzie-mówi-się-po-niemiecku,pozwalazobaczyćwnagłym
błyskuobrazkatastrofy,jakadlaEuropymiałanadejśćdopieropóźniej.
WszystkozaczęłosięwBerlinie.Nicsiętamnieskończyło.
Zaśzperspektywytejopowieścistwierdzenie,żewszystkozaczęłosię
wBerlinie,znaczyprzedewszystkimto,żenajważniejszezjawiskateore-
tyczne,najważniejszemyślidwudziestowiecznejświadomościprzezdługi
czasformułowanebyływjęzykuniemieckim.ZbiorowypodmiotEuropy
myślałponiemiecku.Potem,naskutekzłychdoświadczeń,wyemigro-
wał,zmieniłjęzyk.Alepoczątkowopisałimyślałponiemiecku.Różne,
bardzoróżnebyłytreści,którewowymjęzykuformułował.Wszystkieone
odnosiłysięjednakwjakiśsposóbdokondycjipodmiotu,acentrumjego
wolizamieszkiwałowBerlinie3.
zniecierpliwienieczyliwszystkojestnietakiii
Duchfndesiècle’u.Takokreślamykondycjęzbiorowegopodmiotu,
uwarunkowanąprzezspotkanie,amożeraczejprzecięcietrajektorii
wyznaczającychrozwójXIXstuleciaijegoupadekwstulecieXX.
1
H.Arendt,
Korzenietotalitaryzmu
,s.67.
2
W.Benjamin,
Pasaże
,s.502.
3
WswojejksiążcenatematNiemiecChristianGrafvonKrockowtakformułujepodobną
diagnozę:„Wolaczynuiofarność,zaślepienieisamozniszczenie:niniejszaksiążkaśledzilosy
Niemcówwichfantastycznym,pełnymgrozystuleciuod1890r.podzieńdzisiejszy”(
Niemcy.
Ostatniestolat
,s.8).
24
